Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

2.2.2. Reform Paketleri: Anayasa, Medeni Kanun ve Ceza Kanunu'nda
Değişiklikler ve Kadın Hareketinin Etkisi
2.2.2.1. Medeni Kanun
Türkiye'de kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik daha fazla yasal, kurumsal, idari ve mali çaba
gerektiği AB tarafından Türkiye'ye yönelik hazırlanan tüm belgelerde yer almaktadır. Buna karşın
Türkiye'de, AB'ye aday ülke statüsü alınan 1999 yılından bu yana çok önemli reformlara imza atılmıştır.
Bunların başında kadın örgütlerinin değişiklik yapılması için ilk kez önerge verilmesini sağladıkları ve
1950'li yıllardan itibaren mücadele ettikleri Türk Medeni Kanunu değişiklikleri yer almaktadır.
Medeni Kanun'da yapılan değişiklikler, CEDAW'a konulan çekincelerin 20 Eylül 1999 tarihinde kaldırılması
ile birlikte işleyen bir süreçtir. Türkiye Cumhuriyeti 1985 yılında CEDAW'a, kadınların medeni
haklarıyla ilgili dört maddeye çekince koyarak taraf olmuştur. Kadın örgütleri, Türkiye'nin CEDAW'a
koyduğu çekinceleri kaldırtmak ve Medeni Kanun'da gerekli değişikliklerin yapılmasını sağlamak amacıyla
bir taraftan uluslararası belgeleri kullanarak diğer taraftan da ülke içinde etkin lobi ve savunuculuk
faaliyetleri yaparak güçlü bir baskı unsuru oluşturmuşlardır. Bu doğrultuda, CEDAW'a konan çekinceler
20 Eylül 1999 tarihinde kaldırılmış 103 ve 4721 sayılı yeni Türk Medeni Kanunu 22 Kasım 2001
tarihinde kabul edilip 8 Aralık 2001 tarihinde 24607 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 1 Ocak 2002
tarihinde yürürlüğe giren yeni Türk Medeni Kanunu bir taraftan kadınların elli yılı aşkın süredir devam
eden mücadelesinin diğer taraftan da AB adaylık sürecinin hızlandırıcı etkisinin bir sonucudur.
Yeni Medeni Kanun, aile reisi kavramını ortadan kaldırmış ve aile birliğinin yönetiminde eşlere eşit
söz hakkı tanımıştır (madde 186). Evlenme yaşını kadınlar ve erkekler için 17'ye yükseltmiştir (madde
124). Kadınlara önceki soyadlarını kullanabilme özgürlüğü tanınmıştır (madde 187). Ayrıca, eşlerin çocuklarının
velayetini birlikte kullanması, vesayette eşitlik, aile konutu üzerinde tasarrufta eşitlik (madde
186), evlilik birliğini temsilde eşitlik (madde 188) konuları da düzenlenmiştir. Kadının çalışması,
kocasının iznine bağlı olmaktan çıkartılmıştır (madde 192). Böylece aile birliği içinde kadın ve erkekler
arasında eşitlik sağlayıcı önemli değişiklikler yapılmıştır. Yeni Türk Medeni Kanunu'nun getirdiği
en önemli yenilik, evlilik süresince edinilmiş mallara eşlerin ortak katılımını sağlayan düzenlemedir
(madde 202). Ancak söz konusu düzenlemenin, Kanunun yürürlüğe girdiği tarih olan 1 Ocak 2002'den
önceki evliliklere uygulanmıyor olması çok önemli bir eksikliktir ve kadınlar arasında ayrımcılık yaratmaktadır.
Bu durum, kadınlar açısından iki ayrı vatandaşlık ve iki ayrı Medeni Kanun uygulaması
yaratmaktadır. Dolayısıyla, Türkiye'de yaklaşık 17 milyon kadın, yeni Türk Medeni Kanunu'nun mal
rejimine ilişkin düzenlemelerinin geriye yürütülmemesi nedeniyle mağdur durumdadır. 104
103 Söz konusu çekinceler 57. Hükümet döneminde kaldırılmıştır ve bu dönemde Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı
Hasan Gemici'dir.
104 Şenol, İşat, Sayın, 2004:4.
349