Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

Kadın istihdamı bağlamında yapılan çalışmalar ve tartışmalarda da aynı çizgide savlamalar öne sürülmektedir.
Çalışma yaşamının çok katı kurallarla düzenlenmesinin kadın istihdamını olumsuz etkileyeceği
iddia edilmektedir. En sık verilen örnekler doğum izinleri ve işverenlerin işyerlerinde sunması
gereken bakım hizmetleridir. Daha az kurallı ve daha çok esnek bir piyasanın kadınları istihdam etmede
bu kadar çekingen davranmayacağı düşünülmektedir. Kadınlar için kısmi çalışma statüsü de, aile
ve iş sorumluluklarını uyumlaştırıcı, işsizliği azaltıcı, kadın istihdamını kolaylaştırıcı muhtemel etkileri
nedeniyle benimsenmektedir 119 . Bu benimsemenin göstergelerini devletin temel belgelerinde 120 ve en
yetkili kişilerinin demeçlerinde bulmak mümkündür 121 .
Kadın işgücünün gayet marjinal olduğu ve son derece dezavantajlı koşullarda tutunmaya çalıştığı
işgücü piyasasında, bu koşullar devam ettiği sürece, kısmi statülü çalışmanın veya esnek çalışma
koşullarının kadın istihdamı sorununa çözüm getirebileceği ikna edici bir savlama değildir. Çünkü
bu çalışma boyunca tekrarlandığı gibi, kadınların işgücüne düşük katılımları ancak 'çoklu
engeller örüntüsü' ile açıklanabilir ve pek çoğu yapısal olan bu tür engeller varken, kısmi
statülü çalışma biçimleri sunarak piyasaya kadın işgücünü çekmenin etkisi çok sınırlı
olacaktır. Çalışan kadınları koruyucu hükümler dolayısıyla kadın işgücünün yükselen maliyetinin,
işverenleri kadın işçi çalıştırmaktan alıkoyduğu savlaması da güçlü bir savlama değildir. İşgücündeki
kadınların önemli bir kısmı yasalarca korunmazlar, çünkü kayıtsız çalışırlar (Tablo 17). Büyük çoğunluğu
yüksek ücret almaz, kendilerine tanınan sürenin daha altında doğum izni kullanır, işin gerektirdiği
zaman fazla mesai yapar, haklarını aramak için de güçlü bir mücadelede bulunamazlar 122 .
Enformel sektörde çalışanların ise işlerine başladıkları ilk günden itibaren "esnek" çalışmaya tabi
olduklarını söylemek yanlış olmaz. Bütün bu koşullar altında, esnekleşmenin kadınların istihdam
edilebilirliğini artırabilme, bu suretle kadınlar arasındaki yüksek işsizliği azaltabilme olasılığı çok zayıftır.
Ayrıca konuya böyle yaklaşmak, kadın istihdamının önündeki asıl engelleri görmeyi zorlaştırıcı
ve odak kaydırıcı da olabilir.
119 "Yüksek kadın işsizliği ile mücadele araçlarından en etkili olanı 'yarım gün iş' tarzının yaygınlaşmasıdır. …Kimi AB ülkelerinde
'yarım gün iş'lerin artması ile kadın işsizlik oranı arasında ters yönlü bir ilişki olduğu görülüyor. Yarım gün iş firmaların
işgücünü daha etkin kullanabilmelerini sağlamaktadır. Bu statüye de doğal olarak (yazar tarafından vurgulandı)
çoğunlukla kadınlar talip oluyorlar. Dolayısıyla yarım gün iş kadın istihdamının artmasında son derece etkili bir politika
olarak kabul ediliyor….. 'Yarım gün iş'in yasallaşmasının aynı zamanda kadın işgücü arzını da artıracağı ileri sürülerek
işsizlik üzerinde net etkinin önceden kestirilemeyeceği iddia edilebilir. AB deneyimleri nihai etkinin genellikle olumlu
olduğunu gösteriyor. Tahminimiz, Türkiye'de etkinin pozitif olacağı şeklindedir." TÜSİAD, 2002: 233.
120 28 Ekim 2007 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 2008 Yılı Programında "İşgücü piyasasına girişlerinin kolaylaştırılması
amacıyla kadınlar için esnek çalışma biçimleri yaygınlaştırılacaktır" ibaresi yer almaktadır.
121 Çalışma Bakanı ve Sosyal Güvenlik Bakanı Müsteşarı Enis Yeter, 2005 tarihinde Elazığ'da katıldığı "Avrupa Birliği'nde
Cinsiyet Eşitliği ve Ülkemize Yansımaları Semineri"nde yaptığı açılış konuşmasında, "Kısmi zamanlı gibi esnek çalışma
modelleri, kadın istihdamını daha da kolaylaştıracaktır" demiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 2005b: 19.
122 İki yıl önce Bursa'da bir Tekstil fabrikasında beş genç kadın işçi yanarak öldü. Bursa 4. Ağır Ceza Mahkemesi sorumlular
için 182 bin YTL ceza verdiğinde işçi kadın dernekleri bu olayı protesto etmekten fazlasını yapamadılar. Sendikalar tepkisiz
kaldı. Son senelerde kadın çalışanların çalışma koşullarını iyileştirebilmek için mücadele etmelerine verilebilecek
tek somut ve olumlu örnek, yaklaşık iki yıl sürmüş olan Novamed'li kadın işçilerin grevidir.
173