Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

7.2.1. Gönüllü Uygulamalarla Tedrici Artış Modeli
Bu model sadece bazı İskandinav ülkelerinde gerçekleşmiş ve genel olarak başka ülkeler tarafından
tekrarlanabilir bir model haline gelmemiştir. Yavaş artışın gerçekleştiği ülkelerin (Danimarka, Finlandiya,
Norveç, İsveç) özelliklerine baktığımızda kadın-erkek eşitliği kültürünün güçlü olduğunu; sol,
sosyal demokrat ya da liberal siyasal partilerin uzun süre hükümette olduğu 1970'li yıllarda, daha kota
politikaları popüler olmadan, kendi partilerinde kadınların katılım oranını arttırıcı politikalar uygulamaya
başladıklarını görürüz. Kadınların eşit katılımını sağlamaya çalışan siyasal partiler, güçlü kadın
örgütleri ile ittifaklar ve işbirliği stratejileri oluşturarak kadınların eşit siyasal temsilini gerçekleştirmek
doğrultusunda önemli adımlar atmışlardır. Bu partilerin önemli seçmen desteği elde etmeleri ile bu
politikalar, seçim kazanmak isteyen diğer partiler tarafından da taklit edilerek uygulanmaya başlanmıştır.
Bu ülkelerin bazılarında, 1990'lardan itibaren kota uygulanmaya başladığında, zaten kadınların
parlamentodaki oranı %20'leri aşmış durumdadır. Bugün için de İskandinav ülkelerinde çoğunlukla
isteğe bağlı, gönüllü uygulanan kotalar yasalarla pekiştirilmiş ve esas olarak olumlu ayrımcılık politikalarının
bir parçası haline getirilmiştir. 77 Hatta bazı partilerde yarı yarıya eşitlik gerçekleştiği için kota
uygulamalarına son verilmiştir.
Kıta Avrupa'sında cinsiyet kotalarının kadınların siyasal temsilini arttırmak için kullanılmaya başlanması,
Yeşil Hareketi temsil eden siyasal partilerin parlamentoya girmesiyle, yani 1980'li yılların başından
itibaren gündeme gelmiştir 78 . Yeşil partiler cinsiyet dengeli aday listeleri yapmak, parti sözcüsü
olarak bir kadın-bir erkek seçmek, parti eş-başkanı olarak mutlaka öteki cinsten bir kişiyi de yönetici
yapmak gibi politikaları uygulamaya başlayarak dikkat çekici bir politik başarı sağlamışlardır. Bu politikaların
sosyalist ve bazı liberal partiler tarafından da benimsendiğini ve bunun sonucunda Avrupa'nın
birçok ülkesindeki siyasal partilerde kadınların temsili konusunda ciddi dönüşümler meydana geldiği
görüyoruz. Birinci kuşak gönüllü parti kotaları diyebileceğimiz bu dönüşümler Almanya, İtalya, Norveç,
İsveç gibi Kuzey Atlantik demokrasilerinin önemli ülkelerinde siyasal partilerin kendi tüzüklerine
koydukları kurallar gereği uyguladıkları cinsiyet kotasıdır.
7.2.2. Hızlı Çözüm Modeli: Yasal Cinsiyet Kotaları
Siyasal partilerde cinsiyet ayrımcılığının güçlü olduğu ülkelerde, kadın örgütlerinin uzun süren
mücadelelerine rağmen, kritik temsil eşiği olan % 30 oranında kadınların temsil edilmesi gerçekleşmemiştir.
1990'lar ve 2000'li yılların başlarında dünyada ortaya çıkan otoriter rejimlerin demokratikleşmesi
eğilimi kadınların eşit siyasal katılım sorununu bu ülkelerde de gündeme taşımıştır. Bu
ülkelerde, demokratikleşme reformlarının bir parçası olarak, anayasa veya siyasal partiler yasaları
ile uygulanması zorunlu olarak öngörülen cinsiyet eşitliği kotaları ortaya çıkmıştır. İkinci kuşak zorunlu
yasal kotalar olarak adlandırabileceğimiz bu kotalar birçok ülkede uygulanmaya başlanmıştır.
Cinsiyet eşitliği için kotayı yasal zorunluluk olarak uygulayan ülke deneyimlerini de iki farklı model
içinde inceleyebiliriz:
77 Drude Dahlerup, 2005; 18.
78 Offe, 2001.
259