Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

Türkiye'nin durumu, kadın okuryazarlık oranının dünya ortalamasını ve gelişmekte olan ülkeler,
Güney Asya, Arap ülkeleri ve Sahra Güney Afrika ortalamalarını geçmiş olmasıyla olumlu
olarak değerlendirilebilecektir. TÜSİAD 2000 raporunda belirtildiği gibi Türkiye'deki kadın okuryazarlığı
oranları İran (%70), Irak (%64), Suriye (%74) gibi komşu İslam ülkelerindeki ortalamaların
da üzerindedir. Buna karşılık Türkiye, Yunanistan (%94), Bulgaristan (%98), Azerbaycan
(%98) gibi sınır komşularından çok geridedir 21 . Üstelik, yukarıda da belirtildiği gibi kadınlarla
erkekler arasındaki fark, belirgin bir biçimde sürmektedir. AB ülkelerinden yalnızca dördünde
okumaz yazmazlık sorunu bulunduğu ve Türkiye'deki okumaz yazmazların sayısının bunların hepsinin
toplamından fazla olduğu bildirilmektedir. 2015 yılında AB ülkelerinde 1 milyon dolayında
okumaz yazmaz nüfus olacağı beklenirken bu sayının Türkiye'de çoğunluğu kadın olmak üzere,
4.9 milyona varacağı öngörülmektedir. 22 Birleşmiş Milletler kestirimleri de, 2015'te Türkiye'deki
yetişkin okur-yazarlık oranlarının erkekler için %97'ye ulaşırken kadınlar için %86'da kalacağını
göstermektedir. 23
2.1.2. Okullulaşma: Öncelikle Kız Çocuklarının ve Kadınların Sorunu
UNESCO'nun son küresel izleme raporuna göre okul öncesinde okullulaşma oranı dünya genelinde
203 ülke için, ortalama %33 (E: %34, K: %33) ve gelişmiş ülkeler için %73 (E: %74, K: %73)
olarak hesaplanmaktadır. 24 Bu hesaplamalarda, çeşitli ülkelerin bildirdikleri veriler 3-5 ya da 4-6 yaş
gruplarını kapsamak açısından farklılaşmakta, ancak kız çocukları bu düzeyde bile erkeklere kıyasla
geriden gelmektedir. Türkiye'de hesaplamalar 4-6 yaş grubunu kapsamakta ve çeşitli kurumların
aynı ölçüt üzerinden veri sunma konusunda tutarlı olmadıkları görülmektedir. Nitekim, MEB'in son
faaliyet raporunda, 2006–2007 eğitim-öğretim yılında 48-72 ay (4-6 yaş) çağ nüfusunun %25'inin
okullulaştığı belirtilmiştir. 2008 Yılı Hükümet Programı'nda ise okullulaşma oranı, aynı dönemde 4–5
yaş çağ nüfusuna göre bildirilmekte ve %24 olarak hesaplanmaktadır 25 . Gerek çağ nüfuslarıyla ilgili
kestirimlerdeki gerekse kayıtlı çocuk sayılarının oranlandığı yaş gruplarındaki farklılaşmaların önemli
bir sonucu, sistem dışında kalan kız ve erkek çocuk sayılarıyla ilgili sağlıklı verilere ulaşılmasının
engellenmesidir.
Türkiye'de okul öncesi eğitim 26 verilerinde en belirgin özellik, hâlâ bu düzeydeki olanakların
sınırlılığı ve "anaokulu, ana sınıfı" ya da benzeri düzenlemelerden yararlanan çocukların azlığıdır.
Tablo 2'de, ilk TÜSİAD raporundaki Türkiye ve diğer bazı ülkelerdeki kız ve erkek çocukları için
21 UNESCO, 2007, 2000-2004 verileri.
22 TED, 2007: s.24.
23 UNESCO, 2007a.
24 UNESCO, 2007a, 274.
25 TC MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı 2007, DPT 2007. TED, 2007'de, 4-6 yaş için okul öncesinde okullulaşma, oranın
artırılması için ikili öğretime geçilmesine karşılık, toplamda %13,11 olarak bildirilmektedir. 2008 Yılı Bütçesine İlişkin
Raporda ise çağ nüfusu belirtilmeksizin "okul öncesi eğitimde, …okullulaşma oranı 2007–2008 eğitim-öğretim yılında
%26'ya yükseltilmiştir" denilmektedir. Bkz. TC MEB, 2007a. Aynı raporda, okul öncesi eğitimde okullulaşma oranının,
Avrupa Birliği ve OECD ülkeleri başta olmak üzere gelişmiş ülkeler düzeyini yakalaması, bu çerçevede 2013 yılına kadar
%50 okullulaşma oranına ulaşılması öngörülmektedir.
26 Okul öncesi eğitim yerine erken çocukluk eğitimi kavramsallaştırılmasından yana görüşler için bkz. TÜSİAD 2005.
34