Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

2. DURUM YA DA NEREDEYİZ?
Türkiye'de eğitimle ilgili çalışmaların en önemli zorluklarından biri sayısal verilerle ilgilidir.
UNESCO'nun son "Herkes İçin Eğitim Küresel İzleme Raporu", Türkiye'nin Dakar Konferansından
sonra Ulusal Eylem Planı yapmasına karşın, herkes için eğitim sürecinin göstergelendirilmesine
ve değerlendirilmesine ilişkin ciddi bir hamle yapmamış olduğunu belirtmektedir 16 . Eğitim sistemine
hiç dahil olmayanlar, bir nedenle eğitim sisteminin dışında kalanlar ya da bir üst eğitim kurumuna
devam edemeyenlere ilişkin olarak, nedenleri ortaya koyan ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin izlenmesi
için yeterli nitelikte verilerin olmamasının yarattığı güçlükler, temel bir sorun alanı olarak
ortaya çıkmaktadır. Kimi özel toplumsal kategorilere, örneğin, engelli kız çocuklara ve kadınlara
yönelik göstergeler özellikle yetersizdir. 17
Yaygın eğitim istatistikleri Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) dışındaki etkinlikleri kapsamamaktadır.
MEB şemsiyesi altında olmayan yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, sendika ve
meslek örgütleri, vb. kuruluşların geniş bir kapsamda yürütmekte oldukları ve genel anlamda yaygın
eğitim/yaşam boyu öğrenme niteliği taşıyan çeşitli eğitim etkinlikleri ile ilgili verilerin düzenli olarak
tutulamaması, standartlaştırılamaması, toplumsal cinsiyete duyarlı istatistiklerin üretilememesi ve
kullanıcıların verilere ulaşmasındaki güçlükler, genel sorunlar arasındadır.
Ulusal bütçe, aile, sivil toplum kuruluşları ve diğer kurum ve kuruluşlar tarafından eğitime ayrılan
kaynaklardan yararlanma konusunda kadın ve kız çocukları aleyhine var olan eşitsizliklere ilişkin
göstergeler açısından ciddi bir boşluk söz konusudur. Özellikle eğitime katılım oranını ve
öğrenci başarısını artırmaya yönelik destek mekanizmalarından objektif olarak yararlandırmayı sağlamak
üzere öğrencilerin ailelerinin toplumsal ekonomik gereksinim düzeyinin saptanmasını sağlayacak
toplumsal cinsiyet göstergeleri bulunmamaktadır. 18
Veri üreten ve kullanan kurum ve kuruluşlar arasında genel ve uluslararası standartlara uygun tanım
ve kavram birliği konusunda yetersizlikler görülmektedir. Verilerin güncellenmesinde ve güncel
verilere ulaşmada güçlükler söz konusudur. Veri sunumu ve verilere ulaşılmasındaki sorunlar eğitim
sisteminin ve süreçlerinin içerdiği toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine ilişkin veriler konusunda da
geçerlidir. Eğitim örgütlerinin ve okul ortamının çeşitli boyutlarında, örneğin, eğitimin yönetiminde,
alan tercihi ile ilgili rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinden yararlanma da, görüşme öncesi
ve sonrası çocukların tercihlerinin ve değişimlerin izlenmesinde, yaratıcı ve kültürel etkinliklere katılımda,
disiplin cezası ya da ödül alanların ve nedenlerine göre dağılımının izlenmesinde toplumsal
cinsiyete göre ayrıştırılmış istatistiklerin üretilmemesi ciddi bir eksikliktir 19 .
16 UNESCO, 2007a.
17 T.C. Başbakanlık KSGM, 2005.
18 KSGM, 2005.
19 KSGM, 2005.
32