Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

Bu alandaki mevzuat, 1997 tarihli Amsterdam Antlaşması'nın 13. maddesi ile kapsamı genişletilen
ayrım yapmama ilkesinden etkilenmeye başlamıştır. 13. maddenin, ayrımcılıkla mücadele alanını
genişletmesi ve eşitlik mevzuatının 'istihdam ötesine geçmesi için' girdiler sağlamasına rağmen,
daha önce başlıbaşına bir müktesebat oluşturan kadın-erkek eşitliği politikalarının bu genel başlığın
altına çekilmesinin yaratabileceği kısıtlamalar nedeniyle dikkatle izlenmesi gerekmektedir. Kadın
politikaları söz konusu madde ile geniş bir ayrım yapmama programı (Community Action
Programme to Combat Discrimination) altına alındığı için bu konuya ayrılan bütçe de bu
programın altına kaymaktadır ve özellikle EWL bu konudaki endişelerini Avrupa Parlamentosu
ve Komisyon'a iletmiştir. 26
AB toplumsal cinsiyet ayrımcılığı mevzuatı köken olarak üç bölüme ayrılıyordu: eşit ücret; istihdama
erişim ve koşullar açısından eşit muamele; sosyal güvenlik. Cinsiyet temelinde ayrımcılık yapmama
ilkesi her üçünün de ortak paydasıydı, ancak Antlaşma'nın farklı maddelerine dayandırılarak ikincil
mevzuatın farklı kurumları tarafından yönetilmekteydi.
Günümüzde, bu üç ilke, Kurucu Antlaşma'nın 141. maddesine dayandırılarak, kendi hesabına
çalışanlar açısından toplumsal cinsiyet eşitliği ve devlet tarafından sağlanan sosyal güvenlik başlıkları
haricinde (bu başlıklar 86/613/EEC sayılı Direktif ile farklı bir önlem altında ele alınmaktadır)
2006/54/EC sayılı Direktif ile tek bir birleştirilmiş önlem altında ele alınmıştır. Söz konusu birleştirilmiş
Direktif, daha önceki eşit ücret, eşit muamele, mesleki sosyal güvenlik ve ispat yükümlülüğü
konusunda çıkan direktiflerin yerine geçmiştir. Bu direktifin dışında, devletin sağladığı sosyal güvenlik
(79/7/EEC sayılı Direktif), hizmet ve mallara erişim (2004/113/EC sayılı Direktif), hamilelik
ve ebeveyn izni direktifleri (sırasıyla 92/85/EEC ve 96/34/EC sayılı Direktif'ler) gibi özel toplumsal
cinsiyet eşitliği direktifleri mevcuttur. 27
2.1.2.2. İkincil kaynaklar ve diğer destekleyici önlemlere kısa bir bakış
Eşit muamele başlığında, fırsat eşitliği üzerine, kararlar, tavsiyeler veya ortak belgeler (memoranda)
kapsamında önemli boyutta ikincil kaynaklar da mevcuttur. İkincil kaynaklar (yumuşak hukuk),
daha sonra çıkarılacak birincil kaynaklara (sert hukuka) zemin teşkil edebilir, zaman zaman mevzuata
alternatif oluşturabilir veya ikisinin bileşimi olabilir. 28 Bunların yanı sıra çocuk bakım hizmetleri,
ücret dengesizliği, sosyal güvenlik gibi zorlayıcı politikalara açılım getirmek için mevzuatı desteklemek,
uygulamaya sokmak, katılımcılık ve eşitliği sağlamak yönünde çeşitli ikincil kaynaklar oluşturulmuştur.
1985 yılından başlayarak ve sonuncusu 2001-2005 yıllarını kapsamak üzere işyerinde
eşit muamele üzerine eylem planları çıkarılmıştır. Devamında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Çerçeve
26 EWL'nin bu konudaki pozisyon belgesi için bkz.http://www.womenlobby.org/site/1abstract.asp?DocID=302&v1ID=&R
evID=&namePage=&pageParent=&DocID_sousmenu=&parentCat=20
27 Craig, De Burca, 2002: 875.
28 İbid.
318