Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

2.2.4. Kamu Sektöründe Daralma – Özelleştirme Kadın İstihdamını
Olumsuz Etkiliyor
Türkiye'de kamu iktisadi kuruluşlarının özelleştirilmesi 1983 te başlatılan ve halen devam etmekte
olan bir süreçtir. Hem erkek hem de kadın çalışanlar için uzun zaman güvenli bir istihdam alanı işlevi
görmüş olan bu kuruluşlarda, özelleştirmelerin etkisiyle verimlilik artışına yol açılırken iş kayıplarının
da yaşandığı bilinmektedir. Örneğin Özmucur, bütün çimento işletmelerini içine alan
araştırmasında, özelleştirilen çimento işletmelerinde istihdamda bir azalma olduğunu saptamıştır 123.
Tunalı, 1998 ve 2000 yıllarındaki satışların ardından meydana gelen iş kayıplarının ağır olduğuna işaret
etmektedir 124 .
Özelleştirmeler sırasında gerçekleştirilen bu azalma, iş kaybına uğrayan işçilerin özelleştirmeden,
daha başka hangi şekillerde etkilendiklerini de akla getirmektedir. Bunların başında işlerine son verilen
işçilerin tekrar istihdam edilebilme olasılıklarının olup olmadığı gelir. Özelleştirmeler sonucu
emeğin nasıl etkilendiğine ilişkin bir araştırmada, çimento ve petro-kimya sektörleri incelenmiş, genç
ve eğitimi görece yüksek işçilerin yeni iş bulma olasılıklarının yüksek, 50 yaş civarındaki işçilerin ve
kadınların bulma olasılıklarının ise düşük olduğu saptanmıştır. İkinci nokta, yeni bir işe girebilenlerin
ücret kayıpları ile ilgilidir. İşten çıkarılan işçilerin yeni buldukları işlerde devlet sektöründeki işlerinin
%66'sı civarında ücret kazanabildikleri belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; genç, görece daha
iyi eğitimli ve işten ayrıldıktan sonra kendi işini kurabilmiş olanlarda ücret kayıpları daha katlanabilir,
düşük eğitimli ve yaşlı işçilerde ise yüksektir 125 .
Özelleştirmelerin etkileri konusunda yapılmış çok sayıda araştırma olmakla beraber, bu
süreç toplumsal cinsiyet bakış açısıyla yeterince ele alınmamıştır. Dolayısıyla özelleştirmenin
kadın ve erkek çalışanlar üzerindeki farklı etkileri hakkında pek az bilgiye sahibiz. Yukarıda sözü
edilen sektörler Türkiye sanayisi içinde ücretlerin ve sosyal hakların en yüksek olduğu, erkek egemen
sektörlerdir. Özelleştirmeden bu gibi korunaklı sektörlerde çalışan, çoğunluğu erkek
işçiler olumsuz etkilenmişler ise, yoğun olarak kadınların çalıştığı, tekstil gibi daha az korunaklı
sektörlerdeki kadınlar nasıl ve ne derecede etkilenmişlerdir? Bu konuda farklı sektörlerde
yapılmış çalışmalar yok denecek kadar azdır. Özelleştirmeyi toplumsal cinsiyet perspektifi
ile inceleyen yakın tarihli bir çalışma, Osmanlı döneminden beri kadınlar için önemli bir istihdam
olanağı yaratmış olan tütün işletmelerinin özelleştirilmesi sürecinde kadınların deneyimlerini anlatan
Günlük Şenesen ve Akduran'ın çalışmasıdır 126 . Özelleştirme sürecinde, üretici kamu işletmelerinde
görülen ana eğilimin istihdam yapılarındaki daralma olduğunu ifaden eden yazarlar, dünya ülkelerindeki
örneklere dayanarak kadın çalışanların bu süreçten kısa ve uzun vadeli olarak iki biçimde
etkilendiklerini göstermektedirler. Kısa dönemde, düşük pazarlık gücüne sahip, düşük ücretli
123 Özmucur, 1997: 179.
124 Tunalı, 2004: 22.
125 Tansel, 1997: 2.
126 Günlük Şenesen & Akduran, 2005.
174