58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

IV. BÖLÜM. GELENEKSEL TÜRK TĐYATROSU VE SOYUTLAMA
Doğu kültürü ve tiyatrosunun en önemli dayanağı olan “Soyutlama”
düşüncesinin getirdiği “sahneyi ve seyirciyi her çeşit büyüleme (illüzyon) eyleminden
kurtarmak ve sahnede olan olayı seyreden halkı hipnotizma biçimlerinden uzak
tutmak” 291 diye özetlenebilecek biçem anlayışı Açık Biçim/Göstermeci Tiyatro
Brecht’in tiyatrosuna da yansıyan önemli bir kaynak olmuştur. Metin And da bu tür
tiyatroyu “Tiyatrocu Tiyatro” deyimiyle ifade eder. Yani “samimi, yalansız dolansız
tiyatro olmak üslubu.” 292
Hem Meddah, hem Karagöz hem de Ortaoyunu türlerinde sıkı dokunmuş,
neden sonuç bağı ile bağlı bütünlüklü bir olay dizisi yoktur. Tersine, parçalı bir yapı
bulunmaktadır. Parçalı yapı-gevşek doku özelliği, halk tiyatrosu türlerimizin
doğmacaya dayalı olmasından kaynaklanmaktadır.
Çünkü gerek Meddah senaryoları, gerek Karagöz-Ortaoyunu metinleri
yalnızca birer kanavadır. Yani seyircinin ve oyuncunun iç ve dış koşullarına
göre değişime uğrar, uzar, kısalır, yer değiştirir. Kanava yalnızca oynanışın
yolunu çizen bir taslaktır. 293
Geleneksel tiyatronun en temel özelliklerinden biri, izleyicinin yanılsamacı
tiyatroda olduğu gibi, sahnedeki oyunda bir gerçeği yaşamak yerine o gerçeğin
anlatımını seyretmesidir. Bu noktada da oyuncunun o gerçeği anlatım biçimi, o
gerçeğe ilişkin yorumu önemli bir yer tutmaktadır. Bu durum da ancak oyuncu ve
izleyici arasına uzaklık koymakla sağlanabilir. Bu uzaklığın sağlanabilmesi için de,
Geleneksel Tiyatroda hiçbir özel çabaya gerek yoktur.
291 NUTKU, Özdemir, Yaşayan Tiyatro, Çağdaş Yayınları, Đstanbul, 1976, s. 243.
292 NUTKU, Özdemir, Yaşayan Tiyatro, Çağdaş Yayınları, Đstanbul, 1976, s. 245.
TEKEREK, Nurhan, Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizden Çağdaş Oyunlarımıza Yansımalar,
Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001, s. 30.
293 TEKEREK, Nurhan, Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizden Çağdaş Oyunlarımıza
Yansımalar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001, s. 31.
97