58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

varoluş düşünceyi yönetir. Son olarak da dramatik biçimde önemli olan duygu iken,
açık biçim/göstermeci biçimde önemli olan katkıdır. 251
Brecht özdeşleşmeyi ve duygusal arınmayı ortadan kaldırmak için “Akıl-
Us”u öne çıkarır. Bu yaklaşım Brecht’in tiyatrosunda duygunun olmadığı anlamına
gelmez. Amaç; geniş düşünce ile kapalı düşünce (duyguların ardında gizlenen
düşünce) arasında bağ kurmaktır.
Böyle bir ilişki hem uzaklaşmayı, hem yakınlaşmayı gerektirir. Uzaklaşma
çelişkilerin belirtilmesi ile ortaya çıkar. Yalnızca taklit edilen yaşamın kendi
çelişkilerini göstermekten ibaret değildir bu. Oyunun öğelerinin birbiri ile
çelişkisini de gösterir. Dekor ile aksesuvar, sahne müziği ile oyun, müziğin sözü
ile ezgisi, oyuncunun kendi ile oyunu, toplumsal tavrı ile doğal mizacı ve
giderek oyun ile seyirci arasındaki çelişkiler vurgulanır. Çelişkilerini
belirtilmesi ile uzaklaşma, sentezlerin belirtilmesi ile yakınlaşmaya dönüşür.
Böylece hem ilişkilerin diyalektik karakteri gösterilmiş olur, hem de yadırgatma
uzaklığı esnek, dinamik, değişken bir nitelik kazanır. Đlişkilerin diyalektik
olduğunu söylemek, yadırgatmanın yalnızca bir uzaklaşma değil, ‘Uzaklaşma
ve Yakınlaşma’ olduğunu kabul etmek demektir. Yakınlaşmalar, seyircinin
olayı ‘Đçten’ kavramasını, uzaklaşmalar olayın ‘Akılla’ denetlenmesini
sağlar. 252
Brecht, geliştirdiği Epik-Diyalektik Tiyatro kuramı içinde yabancılaştırmayı
3 grupta değerlendirmiştir:
1- Oyunculukta yabancılaştırma (Gestus ve Role Yabancılaşma-
Yabancılaştırma)
2- Metinde Yabancılaştırma (Kesintiye Uğratma, Episodik Yapı, Açık Biçim)
3- Sahnelemede Yabancılaştırma (Dekor, Müzik, Işıklama, Koreografi ve diğer
anlatım olanaklarını da içeren Rejide Yabancılaştırma.
Gestus, Brecht Tiyatrosu’nun ham maddesidir. Oyunculukta ya da
kişileştirmede “kesintiye uğratma” anlamına da gelen gestusla, anlatılmak istenenin
“bir ya da birden çok kişiyi hedef alan jestlerden, mimiklerden ve genellikle
sözlerden oluşan bir bütün” olduğunu söyler ve şöyle devam eder:
251 AKTÜREL, Teoman, “Brecht’in Tiyatro Kavrayışı”, Tiyatro 70, Sayı: 8, Kasım, 1970, s. 15.
252 ŞENER, Sevda, “Tiyatroda Estetik Uzaklık ve Brecht’in Yadırgatma Düşüncesi”, Alman Kültür
Derneği’nin Düzenlediği Brecht Haftası’nda Sunulan Bildiri, Ankara, 1980.
81