58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Parçalı yapı/Gevşek dokuya sahip olan Ortaoyunu’nun bölümlemesi
Karagöz’ün bölümlemesine benzemektedir fakat küçük ayrımlar bulunmaktadır.
Ortaoyunu fasıl dağarcığı yönünden de gölge oyununa benzer. Konular
oldukça zengindir. Günlük yaşam, olaylar, masallar, efsaneler, eski halk
öyküleri vb. çok değişik malzeme, oyun konularını oluşturur. Ortaoyunu başlıca
öndeyiş, söyleşme, tekerleme, fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşur. Öndeyiş
bölümünde zurna Pişekar havası çalar, Pişekar meydana gelir, iki eliyle dört bir
yanı selamladıktan sonra zurnacıyla kısa bir konuşma yapar. Buradan sonra
zurna genel olarak Kavuklu havası çalar ve Kavuklu ile Kavuklu-arkası gelir.
Çoğu kez Kavuklu ile Kavuklu-arkası, Pişekar'ı birden görünce korkarlar,
korkudan yere, birbirlerinin üstüne düşerler. Bundan sonra oyunun ikinci
bölümü olan Pişekar ile Kavuklu arasındaki söyleşme gelir. Söyleşme bölümü
oyunun en ustalık isteyen bölümüdür. Kavuklu ile Pişekar arasında bir çene
yarışıdır. Söyleşme bölümü iki kesimde olur: Önce, Karagöz Muhaveresine
benzeyen, söyleşenlerin birbirleriyle tanıdık çıkması, birbirlerinin sözlerini ters
anlaması gibi güldürücü bir söyleşme ki buna ''arzbar'' denir; sonra da
tekerleme denilen, Karagöz muhaverelerinde de kimi kez rastlanılan, fakat
ortaoyununa özgü bir söyleşme. Tekerlemelerde Kavuklu, Pişekar'a başından
geçmiş gibi, olmayacak bir olayı anlatır. Pişekar da bunu gerçekmiş gibi dinler,
sonunda da bunun düş olduğu anlaşılır. Tekerleme sona erip bunun bir düş
olduğu anlaşıldıktan sonra Fasıl denilen asıl oyuna geçilir. Bu bölümde belli bir
olay canlandırılır. Çoğu kez, Kavuklu iş aramaktadır, tekerleme sonunda
Pişekar bu işi ona bulur. Fasıldan sonra çok kısa bir bitiş bölümü gelir. Oyunu
bitirmek gene Pişekar'a düşer. Seyircilerden özür diler, gelecek oyunun adını ve
yerini duyurur. 424
Göstermeci anlayışta olan ortaoyununda, benzetmeci tiyatronun aksine,
oyunun geçtiği mekanlar dekorla seyirciye belirtilmez, sözle ve hareketle belirtilir.
Örneğin Kavuklu’yu bulduğu işe götürecek olan Pişekar, meydanı tramvayla, vapurla
ya da at arabasıyla bir kez tavaf eder. Ve aşağıda anlatılacak olan “Dükkan” adı
verilen bir paravanın önüne getirir, “işte dükkan burası” der. Hatta seyircinin
özdeşleşmesini kırmaya yönelik Kavuklu buranın dükkan olduğuna şaşırdığını
belirten sözler söyler. Aynı şey zennelerin evi için de geçerlidir. Pişekar ile zenneler
bir kez meydanı tavaf ederler ve Pişekar dükkandan daha büyük olan bir paravanın
ev olduğunu söyler.
Ortaoyununda dekor yalnızca iki paravandan oluşmaktadır. Biri çoğunlukla
ev yerine kullanılan “Yeni Dünya”, diğeri de Kavuklu’nun çalıştığı işyeri olan
“Dükkan” dır.
424 www.halktiyatrosu.com (6 Mayıs 2007)
136