58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Yeni dünya denilen açılır kapanır, kabil-i nakil eski çamaşır kafeslerinden
farlıca, her tarafı açık, Uzunçarşı yapısı kafes ile dükkan veya bir mekan ittihaz
edilen birkaç iskemleden, sandalyeli bir masadan ibaret zemin katlı bir
tiyatrodan başka bir şey değildir. 425
“Yeni Dünya” ve “Dükkan” iki- üç- dört kanatlı birer paravandırlar. Fakat
görevleri birbirlerinden farklıdır. Hemen hemen tüm ortaoyunu fasıllarında
karşılaşılan Dükkan’ın görevi, iş arayan Kavuklu’ya Pişekar’ın bulduğu işi
imlemektir. Yeni Dünya ise yine hemen her oyunda bulunmaktadır ve ev arayan
zennelerin evi görevini görmektedir. Kimi oyunda başka görevler de yüklenmiştir
Yeni Dünya’ya. Örneğin “Hamam” oyununda hamamı imlemiştir. Bazı oyunlarda iki
yeni dünya kullanıldığı da olur. Nutku, dekorun ve ışığın yabancılaştırmaya hizmet
eden unsurlar olması durumunu Doğu Tiyatrosu açısından şöyle açıklamıştır:
Bu teknik araçlar, büyüleyici bir benzetme çabası ile kullanılmazlar. Dekor,
bir odaya tıpatıp benzetilmez, o odayı en ekonomik yolda gösterir ve ima eder.
Işıklama ise gözle görünür yolda düzenlenir. Hele geleneksel Türk
Tiyatrosu’nda bu daha da açık ve seçiktir; açık havada oynandığında gün ışığı,
kapalı yerde oynandığında ise göze görünen lambalar kullanılır. 426
Ortaoyununun en önemli, olmazsa olmaz aksesuarı ise “Pastav”dır. Pişakar’ın
elinde tuttuğu ve iki dilimden oluşan bu aksesuara “Şakşak” da denmektedir. 427
Pastav, öncelikle oyunun başladığını belirtmek üzere yine Pişekar tarafından
kullanılır ve yeri geldiğinde araba sesi, yeri geldiğinde vapur sesi, yeri geldiğinde de
kapının çalınması sesi gibi her efektsel görev pastavla yerine getirilir. Pişekar’ın
oyunu yöneten konumu da pastava başka bir iş daha yüklemektedir ki o da
oyuncuları yönlendirmektir. Pastavın dışında fazla aksesuar kullanılmaz
ortaoyununda. Daha çok kostümlere önem verilir fakat kimi oyunlarda çok gerekli
görüldüğünde ufak tefek aksesuardan yararlanıldığı görülmektedir. Örneğin “Berber”
oyununda ayna, leğen gibi aksesuarlar, dükkanın berber dükkanı olduğunu imlemek
adına kullanılmıştır. 428
425 AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Đnkılap Kitabevi, Đstanbul, 1985, s. 403
426 NUTKU, Özdemir, Yaşayan Tiyatro, Çağdaş Yayınları, Đstanbul, 1976, s. 246
NUTKU, Özdemir, “Ortaoyunu’nda Yabancılaştırma Kavramı”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi,
Sayı: 1, Ankara, 1970.
427 AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Đnkılap Kitabevi, Đstanbul, 1985, s. 405
428 AND, Metin AND, “Geleneksel Türk Tiyatrosu”, Đnkılap Kitabevi, Đstanbul, 1985, s. 406
137