58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

III.C. Karşı Gerçekçi Akımlarda Soyutlama
Gerçekçilik Akımı’na eleştiriyle yaklaşan ve karşı çıkan Karşı Gerçekçi
Akımlar’dan “Simgecilik”te, somut yaşam gerçeğinden soyutlamaya yönelmeye
başlayan tiyatroda soyut, düşsel ve büyülü olanın yansıtılması yerine simgelerin
kullanımıyla soyutlamaya yaklaşılmıştır. Gizli gerçeğin anlatımı olarak simgecilikte
sanat yapıtı, soyut, gizli, gizemli gerçekleri doğrudan değil, sezdirerek, anımsatarak,
çağrıştırarak bir benzeri ya da bir parçası ile anlatma yolunu seçmiştir. Sahnede
yaratılan havanın, soyut gerçeği sezdirebileceği inancında olan simgeci sanatçılardan
Mallarmé’ye göre gerçeklik sınırlıdır; dram, gizemli ve kutsal bir törendir. Bu
yüzden “dram, gerçeğin gizemini duyuran belirsiz imgeler kullanır. Seyirci yavaş
yavaş gerçeği sezer gibi olur.” 214
Adolphe Appia da geliştirdiği ışıklama teknikleriyle hem geleceğin tiyatrosu
için büyük adımlar atmış, hem de geçmişinin ve döneminin tiyatro anlayışına bir
karşı çıkış gerçekleştirmiştir. Yanılsamacı sahne tasarımına temel oluşturan Đtalyan
sahne yapısının oluşturduğu seyirci ile imgelem dünyasının ayrımını onaylamayan
Appia’ya göre “gerçekliğin yanılsamasını vermek, sanatı olumsuzlamaktır.” 215 Bu
bağlamda Appia, “Wagner’in yüzeysel duyumları aşarak sezgilerle insanın yüreğine
işlemesi gereken imgelerini en kusursuz anlatabilecek sahne ortamının soyutlukla
kurulabileceğini görmüş”tür. 216 Ayrıca Appia, “Bireşimci Tiyatro” görüşüyle,
“zamansal sanat” olarak şiir, drama ve müzik ile “uzamsal sanat” olarak resim
heykel ve mimarinin bireşimini öngörmüş; oyuncuyu da bu bireşimin kaynaştırıcı
unsuru olarak değerlendirmiştir. 217 Böylece Appia, yanılsamayı tümden kırarak,
soyutlama yoluna gitmekle soyutlama felsefesine yaklaşmıştır.
Appia'nın dışavurumcu görüşleri, Gordon Craig tarafından geliştirilmiştir.
Craig, sahnede soyutlamayı uç noktasına götürmüş; duygusal ve görsel değil, tinsel
214 ŞENER, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir,
s. 262
215 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Y.K.Y., Đstanbul, 1994, s. 31
216 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Y.K.Y., Đstanbul, 1994, s. 31
217 ÇALIŞLAR, Aziz, 20. Yüzyılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınevi, Đstanbul, 1993, s. 42
68