58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

engelmiş gibi değerlendirilmez. Her biri kendine özgü bir dizgenin içine yerleştirilip
incelenir. Foucault için tarih ve tarihsellik anlayışı şöyledir:
Kısaca tarih geleneksel olarak eskinin anıtlarını ezberlemeyle, onları
dokümanlara dönüştürmeyle ve sesi olmayan o izlere ses vermeyle uğraşırdı…;
zamanımızda tarih dokümanları anıtlara dönüştürmektedir… eskiden tarih
insanlarca bırakılmış izleri çözümlerken şimdi gruplandırılması gerekli bir yığın
unsuru bir plana göre yerleştirmekte, onları birbiriyle ilintilendirmekte ve
birlikte bütünlükler sağlayabilecek bir şekilde onları yerlerine oturtmaktadır. 149
Foucault’ya göre bütünleşmeye yönelik bir tarih tüm olay ve görüngüleri bir
merkeze çeker, bunu yaparken de tarihselleşen bir tarih onları değişik dizgelere
yerleştirerek dağıtır. Bu noktada artık sorun, “tarihi belirlemek ereğiyle hangi olay
ve görüngülerin seçileceği, bunların ne tür dizgelere yerleştirileceği, bu iş için hangi
kuralların nasıl oluşturulacağı, dizgelerin ve olguların incelenme biçiminin nasıl
olacağı” 150 gibi konulardır. Kimi postmodernistlere göre tarih, eğer varsa, kendine
ilişkin bir bütünlüğü olmayan, bugüne bağımlı, gösterişsiz bir disiplindir.
En önemli zaman çerçevesi çağdaşlıktır; metin olarak-bugün içinde, parçalı
bir “daimi bugünler dizisi” 151 içinde yaşarız; burada gelecek sadece “beklenen
bir mevcudiyet, geçmişse önceki bir mevcudiyet”tir. 152 Tarih sadece, izleri
çağdaş olan üzerinde etkide bulunduğunda önemlidir; ki o zaman bile söz
konusu izler karmaşık ve metinlerarası niteliktedir. Bize “bugünün geçmişi
sorgulamasına” 153 izin vermemizin yeteceği söylenir. 154
Postmodern edebiyat yazarları çizgisel zamana ve uzama karşı çıkarlar. Daha
sonra da değinileceği gibi fantezilerden yararlanan yazarlar, oyunsu bir kurgu içinde
zaman ve uzamda sıçramalar gerçekleştirirler. Böylece okurun düş gücü devreye
girer, yaratıcı zekaya meydan okunur. Postmodern anlatıdaki zaman ve uzam
sıçramalarını Rosenau şu biçimde açıklamıştır:
149 FOUCAULT, Michel, The Archaeology of Knowledge, Londra: Routledge, 1994.
DOLTAŞ, Dilek, Postmodernizm ve Eleştirisi, Đnkılap Kitabevi, Đstanbul, 2003, s. 65.
150 DOLTAŞ, Dilek, Postmodernizm ve Eleştirisi, Đnkılap Kitabevi, Đstanbul, 2003, s. 67.
151 JAMESON, Fredric, Postmodernism and Consumer Society, The Anti-Aesthetic :Essays on
Postmodern Culture Đçinde, der: Hal Foster. Port Townsend, Wash.:Bay Press, 1983, s. 125.
152 CULLER, Jonathan, Jaques Derrida, Structuralism and Since: From Levi-Strauss to Derrida
Đçinde, der. John Sturrock. Oxford: Oxford University Press,1979, s. 162.
153 HARLAN, David, Intellectual History and the Return of Literature, American Historical Review,
94(3): 581-609, 1989, s. 608.
154 ROSENAU, Pauline Marie, Post-Modernizm ve Toplumbilimleri, (Çev. Tuncay Birkan), Bilim
ve Sanat Yayınları, Ankara, 2004, s. 102.
46