58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

ya da zihinsel bir etki yaratmak için son derece öznel bir ışıklandırma yöntemi
yaratmıştır. Tek bir gotik sütunun, sahneye bir kilise havası vermekte ayrıntılı bir
karton kilise dekorundan çok daha etkili olacağını düşünmüştür. Craig'e göre, tiyatro
ve oyunculuk simgesel düzeni bozmamalıdır. Craig ve Appia'nın görüşleri, çok geniş
bir uygulama alanı bulamamıştır; yalnızca Max Reinhardt, Craig'in soyutlamaya
dayalı dışavurum anlatımıyla canlı ve renkli bir oyun anlayışı arasında bir uzlaşma
noktası yakalayabilmiştir. 218 Tüm bu gelişimler, klasik ve gerçekçi tiyatro
anlayışından sonra, tiyatroda soyutlama düşüncesinin gelişmesini sağlamakla
birlikte, tiyatronun da gelişmesine büyük katkılarda bulunmuştur.
“20. yüzyıl tiyatrosunun en belirgin eğilimi, yazarlıkta, sahneye koyuculukta,
oyunculukta ve tiyatro gösterisine katılan bütün yardımcı sanatlarda yeni anlatım
olanakları aramak ve bunları cesaretle denemek olmuştur.” 219 Bu dönemde ortaya
çıkan tiyatro hareketleri Fütürizm, Sürrealizm, Vahşet Tiyatrosu ve Ekspresyonizm,
temelde aynı sebeplerden dolayı ortaya çıkmıştır. Gelişen sanayi, anamalcılığın
yarattığı çıkar savaşı, insanların insana, ürettiklerine ve dünyaya karşı
yabancılaşmaları bu tiyatro hareketlerinin oluşmasını sağlamıştır. Tüm bu gerçeklere
bir de Freud’un bilinçaltının önemini vurgulaması eklenince, nesnel ve kesin
gerçeklik bilincinin yerine görecelik duygusu gelmiştir.
Tarihsel avant-garde akımların ortak yanı, doğalcılık ve gerçekçiliğe karşı
çıkmalarıdır. Ortaçağ’dan bu yana hiç tartışılmadan süregelen, sanatın doğayı
ve yaşamı bağlılıkla yansıtma görevi, ilk kez bu dönem sorgulanır. Gerçekçi
yansıtmanın yerini alan seçenekler çeşitlidir. Dışavurumculukta öznellik adına
gerçekliğin çarpıtılmasına, gerçeküstücülükte bilinçaltı içeriğinin
‘kendiliğinden’ sanat yapıtına dökülüşüne, fütürizmde doğa yerine makinenin
yüceltilmesine tanık oluruz. Dadacılık ise gerçeklikle sanat yapıtı arasındaki
tüm bağları ortadan kaldırır. 220
“Sahne, oyun değil, anlatım olmalı” 221
düşüncesinden hareketle beliren
“Dışavurumcu Tiyatro”da da soyutlama anlayışının özelliklerini görürüz. Bu noktada
218 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Y.K.Y., Đstanbul, 1994, s.s. 34-39
219 ŞENER, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir,
s. 275
220 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Y.K.Y., Đstanbul, 1994, s.90
221 ÇALIŞLAR, Aziz, 20. Yüzyılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınevi, Đstanbul, 1993, s.91
69