58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Bingöl de Karagöz ve onun perdeden meydana inmiş hali Ortaoyunu’nda dil
özelliğini absürd tiyatro kuramcılarının ve yazarlarının görüşleriyle birleştirmiştir:
Oyun kişilerinin özelliğini, kimliğini ele veren dil, insanın insanla, insanın
gerçekle ilişkisini kurmada/yansıtmada yetersiz kalır. Handke, Beckett, Ionesco
gibi çağdaş tiyatronun öncülerinde sık sık karşımıza çıkan dilin bir anlaşma
aracı olmaktan çıkıp kişiler arasında bir duvar, bir engel oluşturması, dahası bir
işkenceye dönüşmesi; dilin kişilere değil de kişilerin dilin boyunduruğuna
girmesi; dilin, anlamın dağılığ saçma boyutuna tırmanması; çağdaş tiyatro
kişilerinin birbirlerini anlamaması, anlasalar da bir yere varamayışları, varsalar
da vardıklarını toptan bir anlamsızlık taşıması Karagöz ve onun türevi
Ortaoyununun en belirgin özelliklerinden biridir. 412
açıklamıştır:
Đletişimsizlik bağlamında dilin önemini anlatan And ise bunu şu şekilde
Karagöz Hacivat’ı, Kavuklu Pişekar’ı anlamaz. Türkçe’yi bozuk konuşan
Rum, Yahudi, Laz gibi hiçbir taklidin ne dediği anlaşılmadığı gibi Kekeme,
Tiryaki de bu özelliklerinden ötürü öteki kişilerle anlaşamazlar. Gerçi dil
Karagöz ve Ortaoyununda kişilerin özelliklerini vermeye yararsa da bu görevi
çok önemsizdir. Önemli olan dilin kendi başına bir amaç olmasıdır. Seyirciyi
sürükleyen, dürtükleyen, onu yadırgatan, tedirgin eden anlamsız sözler,
uydurma deyişler, uyumsuz seslerle kendi başına bir nesnedir. 413
Farklı etnik kökenlere sahip insanların, farklı dilleri konuştukları halde bir
arada yaşamak zorundalıklarından kaynaklı olarak, bir anlaşma aracı olan dili değişik
şekillerde kullanmalarının gülünçlüğü oluşturduğu Ortaoyunu ve Karagöz’de doğru
ve uygun olarak kabul edilen Đstanbul Türkçe’si ile diğer diyalektlerin karşıtlığı da
dildeki gülünçlüğü ortaya çıkarır.
Karagöz ve Ortaoyununda denebilir ki temel fikir, imparatorluğun
birbirlerini anlamaz, birbirleriyle sürekli çatışma halinde olan insanların
bölgesel, yerel, etnik karşıtlığıdır. (…) Bölgeleşmeler, din, etnik ayrılıklar bir
alay konusu oluyordu. Bu gerginlik alay yoluyla boşaltılıyordu. 414
Geleneksel tiyatronun tüm türleri söze ve sözcüklerin kullanım biçimlerine
dayanmaktadır. Bu kullanım biçimlerindeki teknikler “ters anlama”, “anlamazlıktan
gelme”, “anlamadan anlamış görünme”, “söz uydurma” ya da “söz açma” gibi dil
412 BĐNGÖL, Đlyaz, Şenlikli Karagöz, Dergi@Net, Mart-Nisan 2002,Yıl:4, Sayı: 20
413 AND, Metin, “Çağdaş Tiyatro açısından Karagöz ve Ortaoyunu”, Değişim Dergisi, Sayı:2, Yıl:
1961, s. 6
414 AND, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1969, s. 281
133