58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

görüntülerin uyarıcı gücüyle seyircilere verilmesi gerektiğini, o zaman seyircinin
toplumu oluşturan görüntüye yol açan yasaları kavrayacağını savunur. Sahnedeki
oyuncuların oynadığı kişiliklerin, bireyin tipik tavrını özenle saptamasını, saptamayı
yaparken de sınıfsal durumunu dikkatle çözümlemesini, bu tavrın anlamını izleyiciye
aktaracak şekilde abartmasını isteyen Brecht, oyuncunun rolü ile kendisi arasına
denetimli bir uzaklık katmasını da istemektedir. Bunları kotarabilmesi, söze ve onun
dengeli uzantısı durumundaki taklit ve mimlere yaslanmak yerine, yapıtın parçalı
yapısıyla ortak, toplumsal anlam içeren davranışlarla oyunu bağdaştırmasıyla
olanaklıdır. Dışavurumcular’ın geliştirdiği tekniklerden yararlanarak parçalı anlatımı
kendi tiyatro anlayışı içinde de uygulayan Brecht, bu kurguyu, birbirini izlemeyen,
sıçramalı olay kurgulamaları ile, montaj tekniğini kullanarak kendi başına var
olabilen bölüm ve kesitler halinde dikkati nesnelliğe ve çözümlenebilirliğe
yöneltmek için kullanmıştır. Bu kurgu ile aynı zamanda karşı olduğu “katharsis”e de
bir önlem almış olur.
Durumları yeniden temsil etmeyen ama durumları açığa çıkartan Brecht
Tiyatrosu’nda parçalı anlatım, her sahnenin kendisi için var olduğu anlamına gelir ve
seyirciyle hiç çekinmeden diyalog içine giren oyuncular, metinden kaynaklı bir
“kesintiye uğratma” durumunu gerçekleştirirler. Seyirci tarafından şaşkınlıkla
karşılanan bu durum, uzaklaşmayı sağlar. Seyircide oluşturulan bu uzaklaşmayabancılaştırma
parçalılık boyunca uzmanca bir ilgiye dönüşür. Walter Benjamin bu
“kesintiye uğratma” kavramını şöyle bir örnekle açıklar:
Çok kaba bir örnek: Bir aile kavgası. Anne kızına fırlatmak için bir yastık
almış, baba ise polis çağırmak için pencereyi açmıştır. Bu anda kapıda bir
yabancı belirir. Bu yabancı kapıda birdenbire malum durumla karşılaşmıştır:
Bozulmuş yataklar, açık pencere, karmakarışık bir oda. Ancak öyle bir bakış
açısı vardır ki, oradan bakıldığında, burjuva yaşamının daha olağan manzaraları
bile yukarıdaki karmaşadan farklı görülmez. 261
Bu örnekte de anlaşıldığı gibi, yabancının gelişiyle sağlanan “kesintiye
uğratma” ile, oyuncuların bir an için tabloya dönüşmesi bir yabancılaşmadır. Burada
altı çizilmesi gereken düşünce, yabancı ile betimlenen olaylar arasındaki uzaklıktır.
261 BENJAMĐN, Walter, Brecht’i Anlamak, (Çev: H. Barışcan, A. Đşisağ), Metis Yayınları, Đstanbul,
1984, s. 28.
85