58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Karagöz oyunlarında belden aşağı esprilerin, açık-saçık lafların
kullanılmasının yanı sıra, bazı sevişme sahnelerinin, hatta Mimus ve Commedia
dell’Arte başta olmak üzere bolluk törenlerinin bir kalıntısı olan “fallus”la
Karagöz’ün perdeye çıktığına dair belgeler bulunmaktadır. 347 Hatta Metin And,
Karagöz’ün gerek oyunun, gerekse antik mimusun her bakımdan kendisi olduğunu
söylemiştir. 348 Bu açık-saçıklık içinde bulunan “Grotesk” özelliği Đlyaz Bingül şöyle
açıklamıştır:
Gerçek ve olağan ile uzlaşmayan, onunla karşıtlık oluşturan, çatışan
anlamına gelen Grotesk, başka soylardan gelen ögelerin karışımından ötürü
uyuşumsuz, doğaüstü görüntüleriyle korkutucu, bilinçaltı isteklerin açığa
vurulmasıyla iğrenç ve kaba; komik hayal ögelerinin aşırı ve taşkın
kullanılışıyla, garip ve doğa dışını içeren bir anlatım biçimidir. Đnsanın
hayvansal yönünü vurgulayan grotesk öge, muhavere bölümünde başlayıp, fasıl
içinde de yer yer sözle, yer yer hareketlerle desteklenerek Karagöz
oyunlarındaki güldürünün bileşenlerinin oluşturur. Bu oyunlarda grotesk hem
iğrenç hem de pornografik olarak ortaya çıkar. 349
Groteskin özü yaşamın çelişkili ve çift taraflı bütünlüğünü sergiler. Grotesk
imgenin maddi bedensel temeli (yiyecek, içecek, cinsel organın gücü, bedenin
uzuvları) son derece pozitif nitelik taşımaktadır. Bu ilke zafer kazanır, çünkü sonuç
hep bolluk, artıştır. Karagöz güldürüsü bedensel yaşamın tiyatrosudur (cinsel ilişki,
doğum, büyüme, yeme, içme) ama tekil bir bedenin veya özel bir maddi yaşam
tarzının tiyatrosu değildir elbette; insanın büyük türsel bedenlerinin tiyatrosudur ve
bu türsel beden için doğum ve ölüm mutlak bir başlangıç ve son değil, yalnızca
sürekli bir gelişme ve yenilenmenin unsurlarıdır. Yergi tiyatrosunun büyük bedeni,
dünyadan ayrılamaz; komik unsurlarla ve yiyip yutan ve doğuran yeryüzüyle
sıvanmıştır. 350 Duru, Karagöz’ün müstehcen yanını anlatırken şu örnekleri vermiştir:
Karagöz toplum olaylarına olduğu kadar, bireysel konulara da daha açık ve
gerçekçi gözlerle bakıyor. Örneğin Karagöz’ün phallus sorunu var. Eski
belgelerden, bize kadar gelen eski figürlerden anlıyoruz bu oyunlarda phallusun
ikide bir ortaya çıktığını. Karagöz’ün hiç püriten yanı yok. Bu konuda kuralları,
347 AND, Metin, “Karagöz Üzerindeki Bilgilere Yeni Katkılar”, Türk Dili Dergisi, No: 207, Ankara,
1968.
348 AND, Metin, “Soytarı: Tiyatronun Yaşam Suyu”, Sanat Dünyamız, Sayı: 74, 1999, s. 131.
349 BĐNGÜL, Đlyaz, “Şenlikli Karagöz”, www.dergi.org, Yıl:4, Sayı: 20, Mart/Nisan 2002.
350 BAKHTĐN, Mikhail, Karnavaldan Romana, (Çev. Cem Soydemir), Ayrıntı Yayınları, Đstanbul,
2001, s.s. 83-108.
114