58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

karmaşıklıklarını, başkaldırısını, çığlığını bu karşı çıkışla dile getirir. Bu noktada,
“sanatçının geçmişin bir alışkanlığı olan figürden kaçmak istemesi, gerçeklikten
kaçmak istemesi midir” diye bir soruyla karşılaşılır. Gerçeklik duyusal bir gerçeklik
olarak algılanırsa, “evet” sonucuna ulaşılır. “Fakat soyut sanatın figür ve nesneden
kaçmak istemesi, onun yeni bir realite, yeni bir varlık yorumuna dayanmasından ileri
gelir.” 84 Tarihi ve modern soyut sanatın çıkış noktasını, 1907 yılındaki “Soyutlama
ve Özdeşleyim” adlı savında Wilhelm Worringer şöyle açıklamıştır:
“Varlığın dış görünüşten kurtarılması, başka deyimle, tabiatın artık bir
görünüş varlığı olarak kavranmak istenmemesi, bütün soyut sanatın, tarihi ve
modern soyut sanatın çıkış noktasıdır.” 85
Worringer, XX. yüzyılın başında, sanat tarihine yeni bir araştırma mantığı
getirirken, tüm sanat yapıtları için iki kavram saptamak istemiştir. Bu iki kavram, iki
temel psikolojik içtepiyi karşılamaktadır. “Einfühlung” (Özdeşleyim) ve
“Abstraktion” (Soyutlama) içtepileri olarak saptamada bulunan Worringer’e göre 86 ,
“özdeşleyim”de insan, kendi varlığının dışında bulunan objelere yönelir, onların
varlığında kendi duygularını ve tinsel etkinliğini, özgürlüğünü yaşar. Fakat, bunun
olabilmesi için, önce insan ile insan süje’si ile doğa ve doğal nesneler arasında bir
güven ve yakınlık ilgisinin doğması gerekmektedir:
“Böyle bir güven ve sempati ilgisi, insanı doğaya ve nesnelere götürür.
Đnsan, karşılaştığı bu nesnelere kendi duygu ve tinsel etkinliğini yükler. Estetik
haz, böyle bir süreç içinde doğan bir ürün olur. Çünkü estetik haz, insanın
duygularını yüklediği bir nesnede, kendi duygularını yaşamasından doğar.” 87
Worringer, “Özdeşleyim” ve “Soyutlama” arasındaki karşıtlığı anlatırken,
önce, “özdeşleyim” kavramının birkaç genel çizgiyle tanımlamasını yapmış, estetik
yaşantıların kalkış noktasını, ruhsal ön koşullarını belirtmiştir:
84 TUNALI, Đsmail, Estetik Beğeni, Say Yayınları, Đstanbul, 1983, s. 113.
85 WORRINGER, Wilhelm, “Soyutlama ve Empati”, (Çev. Doğan Şahiner), Modernizmin
Serüveni, Hazırlayan: Enis Batur,YKY Sanat, Đstanbul, 1999, s.s.278-279.
86 TUNALI, Đsmail, Felsefenin Işığında Modern Resim, Remzi Kitabevi, Đstanbul, 1996, s. 125.
87 TUNALI, Đsmail, Felsefenin Işığında Modern Resim, Remzi Kitabevi, Đstanbul, 1996, s. 125.
26