58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

sahneler kullanmıştır. 227 Wedekind’in yapıtlarına bakıldığında kullandığı tüm
yöntemlerin soyutlamaya hizmet ettiği, soyuttan somuta giden bir düşünce çizgisinde
bulunduğu söylenebilir.
Büchner ve Strindberg’in de öncüleri sayıldığı Dışavurumculuk
(Ekspresyonizm) I. Dünya Savaşı’nda özellikle Alman sanatında yetkinliği ele
geçirmiş, şiirden tiyatroya, müzikten mimariye kadar yayılmış, yapıtlarda devrimci
bir izlek örgüsüyle toplumsal gerilimler yeralmıştır. Bu tiyatro uygulamasında
sahnelerin ve olayların mantıklı bağlantısı ile konuşmaların normal akışı
parçalanmış, böylece estetik soyutlama oluşturulmuştur.
I. Dünya Savaşı sonrası halkın içine düştüğü bunalım ile git gide gelişen
makineleşme ve sanayinin insanlar üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulursa,
Dışavurumcu kuramcıların tek sanatsal tutanağı olarak yabancılaşma ve estetik
soyutlama görülebilir. 228 Gerçek dünyayı olumsuzlaştırarak, yaşamı dışlayarak,
nesneleri gerçek bağlamları dışına taşıyarak estetik soyutlamaya ulaşan
dışavurumcular, ruhçözüme duydukları ilgi dolayısıyla da ruh hastalıklarını, düşleri,
düşlerin karmaşasını ele almışlar, çağın sorunlarının yarattığı bunalımı rahatça dile
getirebilmek için Gerçekçi Tiyatro Akımı’nın tüm gerekliliklerine karşı çıkmışlardır.
Dışavurumcu dramanın yapısı temelde ‘durak’ modeline dayanır. (…)
Durak oyununun temelinde şöyle bir sahnesel yapı modeli yatar: Oyunun
gelişimi psikolojik bir nedensellikten kaynaklanan eylemler zincirine
dayanmaz; oyunun gelişimi eylemde bulunan oyun kişisini sürekli yeni
olaylara, yeni yargılara sürükleyen her bağımsız oyun bütünlüğü içerisindeki
duraklarla sağlanır. Bu sırada çoğunlukla gerçeklik düzlemleri de değişir. Düş,
imge, masal dünyası ve somut gerçeklik birbirinden ayrılmaz, bunlar son derece
karmaşık, ancak eylemde bulunan kişilerin yaşantılarında söz konusu olabilecek
bir oyun dünyası oluştururlar. (…) Geçmiş, şimdiki zaman ve gelecek iç
içedir. 229
Birey psikolojisi ile değil, toplum psikolojisiyle ilgilenen, bireye karşı toplum
bilincini vurgulayan Dışavurumculuk Akımı’nda uzun sahnelerin yerini bölüntüsel
227 ÇALIŞLAR, Aziz, Tiyatro Ansiklopedisi, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara, 1995, s.s: 684-685.
228 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüz Yılda Öncü Tiyatro, Yapı Kredi Yayınları, Đstanbul, 1994, s.
101.
229 ÇALIŞLAR, Aziz, 20. Yüz Yılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınları, Đstanbul, 1993, s.s. 91-92.
72