58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Bu eğilim oyunların dramatik yapıları için gerekli olan somut durumların
tasarlanmasını güçleştirmiş, daha çok soyut kavramlar üstüne filozofça dile
getiren konuşmalı şiirlerin yazılmasına yol açmıştır. Tiyatro sanatına bu soyut
yaklaşımın yetersizliği Joanna Baillie gibi tragedya türünü canlandırmak isteyen
bir yazarın The Plays of the Passions (1798, 1802, 1803) adını verdiği
oyunlarında ve bu oyunlarla ilgili açıklamalarında kolayca ortaya çıkar.
Tragedyayı yoğun duyguları ele alan bir oyun türü olarak gören Joanna Baillie,
oyun kişilerinin korku, kıskançlık, nefret gibi duyguları temsil etmesini önerir
ve her oyunda konu olarak ayrı bir duyguyu işler. 208
Romantik Dönem yapıtlarının sanat, özellikle edebiyat göz önüne alındığında,
günümüz anlayışlarından “Postmodernizm”e çoğu özelliği ile kaynaklık ettiği ve
kendinden sonra gelen birçok sanat akımını etkilediği söylenebilir.
III.B. IX. Yüzyıl Tiyatrosunda Soyutlama
1800’lü yıllara gelindiğinde ise, akıl ve duyuların ikilemi üzerine
Schopenhauer’in, her iki tür bilmenin birbirini dışlayamadığını söylemesi, çağın
sanatçılarından Wagner’i büyük ölçüde etkisi altında bırakmıştır. 209 Dram sanatını
bütün sanatlar arasında en üstün konumda gören Wagner’e göre, “Yazarın dramdaki
amacı, insanın her sanatsal anlatım yetisinin seferber edilmesiyle, en bütün haliyle
akıldan duyguya, tine taşınır, duygunun en dolaysız algı organlarına, duyulara
iletilir.” 210 Dramda gerçekçiliğin sağlanması için müzik, yazın ve oyunculuk
sanatlarının birlikte kullanılması gerektiğini savunan Wagner’in bu düşüncesi,
tiyatroda bütünlük arayışına yönelen birçok kişiyi de etkilemiştir. Günümüzde bir
yapıtın sahnelenmesinde ilk aşamayı oluşturan ve tüm yapıta özgü olan soyut ve
belirleyici bir düşünce ya da reji kavramı adı verilen ilk adım, ilk kez Wagner’le
ortaya çıkmıştır. Düşsel ve ülküsel olan oyun dünyası ile gerçek olan seyirci
dünyasının birbirinden kesin çizgilerle ayrılması gerektiğini savunan Wagner,
sahneyi yapay yanılsamayla salondan uzak tutan bir mimariden yana olmakla
gerçekliği ülküselliğe dönüştürecek ve özdeşleyimi güçlendirecek yöntemler
geliştirmiştir. Fakat Hegel felsefesinin ve Romantik sanat anlayışının izinde olmakla
da benzetmeci gerçekliğin karşısında yer alarak; sanatı yaratan yaşam dürtüsünün
208 ÇAPAN, Cevat, Değişen Tiyatro, Metis Yayınları, Đstanbul, 1992, s. 85
209 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Y.K.Y., Đstanbul, 1994, s. 21
210 CANDAN, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Y.K.Y., Đstanbul, 1994, s. 21
66