58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

olan varlıktır. Đsmail Tunalı, Mondrian’ın bu konudaki düşüncelerini şu biçimde
anlatmıştır:
“Mutlak olan varlık, evrenin ölümsüz olan yasallığıdır. Buna karşılık insanın
duyulur bir varlık olarak görünüşler dünyasında bulduğu şey, ölümsüzlüğün
karşıtı olan değişmedir, ölümlülüktür. Trajik olan da budur. Bireysel olan
egemen olduğu sürece trajik biçim verme zorunludur. Çünkü o, bu durumda
itici bir kuvveti oluşturur. Ama büyük bir olgunluğa ulaşılır ulaşılmaz, trajik
biçim verme dayanılmaz olur. Soyut olanın canlı gerçekçiliği içinde yeni insan,
yurt özlemi, sevinç, acı, korku vs. gibi şeyleri aşar. Güzel için duyulan ‘sürekli’
duyumda bu duygular artırılır ve derinleştirilir.” 71
Mutlak olan varlığın yani “öz”ün aranma nedenleri, her sanat dalının
toplumsal-ekonomik-kültürel değişimlerden etkilenmesi sonucu, sanatla ilgilenen
insanların sanatçı duyarlılığıyla bu gelişim ve değişimlere gösterdiği tepkilerdir.
Fakat bu tepkiler bilinçli oluşmamıştır. Yaşanan sosyal dengesizlikler karşısında
çaresiz kalan ve kendini bir “hiç” gibi hissederek içine kapanan sanatçılar, gözlerini
doğadan uzaklaştırmış, kendi iç dünyasına çevirmiştir. Bu yolla sanatçı bir iç
hesaplaşma yaşayarak, bir dünya görüşü ortaya koymuştur.
“Beckman: ‘Ben, endişeme, üzüntüme hakim olmak için resim
yapıyorum.’
Franz Marc: ‘Ben kendimi korkumdan kurtarmak için resim
yapıyorum.” 72
Sanayileşmenin kaygı verici bir hızla gelişmesi sonucunda plastik sanatlarda
Eric Fromm’un “Parçalayarak yok etme içgüdüsü, yaşanmış bir hayatın
tepkisidir” 73 olarak tanımladığı “biçim parçalama” eğilimi belirmiştir. Bu da ilk
olarak Kübist ve Ekspresyonist (Dışavurumcu) akımlarla birlikte eşyanın gerçek dış
görünümünü parçalamak olarak kendini göstermiştir. 74
“Doğadan kopuş ve materyalizmin sebep olduğu bu devamlı endişe ve
huzursuzluklara, içsel bir tepki olarak sanatçı; resminde onu parçalayıp yok
etmekle cevap vermiştir. Kübist ve Ekspresyonist akımlar, eşyanın gerçek
görünüş biçimini parçalamakla ilk tepkiyi göstermişler; bunu, eşyanın dış
71 TUNALI, Đsmail; Estetik Beğeni, Say Yayınları, Đstanbul, 1983, s. 255-256.
72 TURANĐ, Adnan, Dünya Sanat Tarihi, Türkiye Đş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1983, s. 484.
73 DEREL, Şule, Somuttan Soyuta Doğa,
http://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/dersbelgeligi/desenyazilari/1sayi/sule.html, 14.04.2007.
74 TURANĐ, Adnan, Dünya Sanat Tarihi, Türkiye Đş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1983, s. 485.
23