58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Sahnelemedeki tüm teknik unsurları de yabancılaştırmaya hizmet eden
araçlar olarak değerlendiren Brecht’e göre örneğin müzik, oyundaki özdeşleştirmeyi
yoğunlaştıran ve onu bütünleyen bir unsur değil, oyunun yanı başında yer alan, hatta
karşısına geçip kurulan bir unsurdur. Müzik sözcüklerin anlamına karşı çıkar, onu
alaya alıp parodi konusu yaparak metni yabancılaştırır. Yani dil tarihsel çerçeve
içinde eritilirken, buna karşıt olarak kullanılan müzik, folklordan değil, modern
çalışmalardan yola çıkmıştır. Brecht, “Sanat Üzerine Yazılar”da bu konuda şöyle bir
örnek vermiştir:
Romalı başkomutanın cenaze alayı, ölüye övgüler döşenenlerin, ölünün şanlı
zaferlerini coşkuyla anımsayanların eşliğinde sahneden geçerken, nefesli
sazların sesi duyulur gerilerden, bir marş müziğinden kopup gelen dağınık tema
parçaları sanki uluyan bir boru sesiyle çarpıtılır; beri yanda orkestradan tembal
ve davulların boğuk sesleri, ıslık gibi öten zil vuruşları, tamtam sesleri,
marimba şangırtısı, tomtom gürültüsü işitilir. Müzik, törenle ilgili resmi
açıklamaları çarpıtır. 262
Brecht tiyatrosu da ironiyi kullanır. Fakat ironiyi ouşturan etmenler daha çok
sahnede performans anında ortaya çıkar. Şarkı sözlerinin yadırgatıcı sözel yapısı,
ancak bestesi ve seslendirilme tarzıyla birleştirildiğinde tamamlanır. Oyun kişilerinin
ironik kimlikleri, onların oyuncu tarafından gösterilme biçimiyle ortaya çıkar.
Brecht’in sanat anlayışına ve ugulamalarına “soyutlama yöntemi“ açısından
bakıldığında, “Postmodernist Edebiyat“ta da karşılaşılan, parçalılık, kesintiye
uğratma, oyunsuluk, zaman ve uzamda sıçramalar, anlatım yolu olarak ironi, grotesk
ve simgelerin kullanımı, seyircinin uzak açı ile oyuna yaklaşımının sağlanması ve
anlatı yoluna başvurması özelliklerinin bulunduğu saptanmaktadır. Bu doğrultuda,
soyutlamanın düşünsel bir eylem olduğu, gerçekte olanaksız olan bir “ayırma”
işlemini, ayrıymış gibi düşünmeyi ve bir ya da birkaç unsurdan oluşmuş bir bütünü
gerektirdiği, çıkış noktası “somut” olduğu, amacının “somut”ta bulunan genel ve öz
olanın bilgisini edinmek; bunun için özle ilgisi olmayan unsurları bir yana bırakarak,
“somut”ta öz ve genel olanı arı bir biçimde elde ederek tanımlamak olduğu
262 BRECHT, Bertolt, Sanat Üzerine Yazılar, (Çev: Kamuran Şipal), Cem Yayınevi, Đstanbul, 1990,
s.s. 223-224.
86