58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

da hemen “Postmodernist Edebiyat”a dönebiliriz. Çünkü postmodernist edebiyat
yapıtları da “anlatı” özelliği taşımaktadır.
“Düşler, düşlerin karmaşası, iç itilimler, insanın yaşamına yön veren gizli
güçler” 222 önem kazanmış olduğu için, bireyin bilinçaltındaki itilimler, sanat yoluyla
boşaltılabilir ve birey ruh sağlığına kavuşabilir. “Alman Dışavurumculuğu” açısından
en önemli kuramsal yazı olarak Wilhelm Worringer’in “Soyutlama ve Özdeşleyim”
yapıtını öne süren Çalışlar, bu bağlamda Worringer’in öznenin gerçekliği
duyumsayabilmesinin ön koşulu olarak, gerçekliğin kavranabilirliği ve birey ile
gerçeklik arasındaki yabancılığın aşılmış olduğu düşüncesinden; yabancı ve
tehlikelerle dolu bireyin kendini artık güvencede görmediği bir gerçekliğin
duyumsanmasını olanaksız olarak gördüğü görüşünden hareketle “Dışavurumculuk”
akımını şöyle açıklamıştır:
Dışavurumcular, yabancı olarak yaşanılan bu gerçekliğe karşı düzenleyici
bir edim olan estetik soyutlama ile yaklaşırlar. Bu biçimlendirici edim yoluyla
karmaşanın üstesinden gelinebilecek, her şeyden önce bireyin, yabancılaştığı
gerçeklik dolayısıyla duyduğu en temel duygu olan korku yenilecektir.
Soyutlamanın anlamı şudur: Soyutlama, dış dünyadaki nesneleri rastlantısal ve
keyfi olmaktan çıkarmak, bunları soyut biçimlere yaklaştırarak ölümsüz kılmak,
böylece görüngüler için bir dinginlik alanı yaratmaktır. (…) Dış dünyadaki
nesneleri doğadan, varlığın sonsuz deviniminden koparma, onları yaşam
zorunluluğu denilen keyfilikten kurtarma, zorunlu ve kaçınılmaz, dolayısıyla bu
nesneleri kendi mutlak değerlerine yaklaştırma güdüsüdür soyutlama. 223
Soyut sanatın öncülerinden Wassily Kandinsky “Soyut Sahne Bireşimi
Üstüne” adlı yazısında sanatsal unsurlar olan resim, müzik ve dansın bireşiminden
arı soyut bir tiyatro biçimine ulaşılabileceğini savunmuştur. Sanatın vazgeçilmez bir
amaç olduğunu, sanatçının seçtiği aracın ruh titreşimlerinin maddesel bir biçimi
olduğunu ve sanatçının bunlara bir anlatım kazandırmak zorunda olduğunu savunan
Kandinsky’nin düşüncelerine göre drama-sözcük, opera-ses, bale-hareket
biçimlerinin bileşimleri, “sonuçta dışsal bir birlik içinde yapılaşır. Çünkü bu
biçimlerin hepsi dışsal gereklilik ilkesinden kaynaklanır." 224 Çalışlar, bu düşüncenin
222 ŞENER, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir,
s. 291
223 ÇALIŞLAR, Aziz , 20. Yüzyılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınevi, Đstanbul, 1993, s. 94
224 ÇALIŞLAR, Aziz, 20. Yüzyılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınevi, Đstanbul, 1993, s. 101
70