58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

“Varoluşunu bir başka şeye borçlu olan ve ancak düşünmede ve zihinde bir
başka şeyle ilişki içinde, nesne ya da nesnelerin niteliği olarak düşünülen şeyin
kavramına ‘Soyut Kavram’ denir.” 28
Bedia Akarsu’nun “soyutlama” kavramını açıklayışı ise şöyledir:
“SOYUTLAMA: 1. Gerçekte ayrılamaz olanı düşüncede ayırma eylemi. (Ör.
Biçimi, rengi, boyutları özdekten ayırıp düşünme) 2. Geneli ve öz olanı arınmış
bir biçimde elde etmek için özle ilgili olmayanı bir yana bırakma. Bir tasarımın
ya da bir kavramın nitelik ve bağıntı gibi ögelerini göz önüne almayarak dikkati
doğrudan doğruya kavrama çeken düşünme eylemi. (Ör. Üçgen kavramında;
üçgenin büyük, küçük, eşkenarlı ya da dik açılı oluşunu göz önüne almamak
gibi.” 29
Buraya kadar yapılmış tanımların yanı sıra kavramların açımlanmasına yeni
bir tanım daha eklenmiştir ki o da nedenselliktir. Bu durumda genel bir açımlamada
soyutlamanın düşünsel bir eylem, bir ayırma işlemi olduğu; geneli ve öz olanı
arınmış bir biçimde elde etmek amacıyla soyutlama yapıldığı; amacın özü ele
geçirmek olduğu ve özle ilgili olmayan unsurların elenip göz önüne alınmadığını
belirtmek yanlış olmayacaktır.
Orhan Hançerlioğlu’na göre ise bilgi sürecinin eytişimsel bir birlik içinde
bulunan iki belirleyicisi olan soyut ve somut kavramları birbirlerinden ayrılamazlar.
Bilimsel bilgiye ulaşmak için somut veriler edinmenin yolu soyutlamaktan geçer.
“(…) Bilgilenme, duyumlarımızla algıladığımız somutla başlar. Önce somut
bütünün dışsal ve biçimsel görünümünü algılarız. Örneğin şimşeğin çaktığını
görürüz, ardından gök gürültüsünü duyarız, bu bilgi bize sağanağın başlamak
üzere olduğunu bildirir. Kaçıp bir dam altına saklanırız. Ne var ki bu bilgi
sınırlıdır, sadece bizi ıslanmaktan korur. Somutta kalırsak, şimşeğin ve
sağanağın neden ve nasıl oluştuklarını bilimsel olarak kavrayamayız. Sağanak
olgusunun özünü kavrayabilmek için soyut kavramlar gerekseriz. Kaldı ki
duyularımızla algılayamadığımız nesnel gerçeklikler de vardır. Örneğin ışığın
saniyede üç yüz bin kilometrelik hızını algılamak olanaksızdır. Ama bu hız
vardır. Biz bu hızın etkilerini görmüş ve oluşturduğumuz soyut kavramlarla
onun bilgisine varmış oluruz.” 30
28 CEVĐZCĐ, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, Đstanbul, 1999, s.794.
29 AKARSU, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, Đnkılâp Kitabevi, Đstanbul, 1988, s.163.
30 HANÇERLĐOĞLU, Orhan, Toplumbilim Sözlüğü, Remzi Kitabevi, Đstanbul, 1986, s.353.
7