58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Yalnız konuşturduğu kişilerin (Acem, Anadolulu, Çerkez, Arnavut, Yahudi
gibi) ağızlarını değil, çeşitli hayvan ve doğa seslerini de taklit eden Meddah’ın
yalnızca iki aracı vardır. Biri omzuna attığı ya da boynuna doladığı mendili
(makrame), diğeri de sopasıdır. 320 Meddah’ın kullandığı bu iki araç çok işlevseldir.
Değnek kimi zaman saz olur, kimi zaman süpürge ya da tüfek. Yalnızca görsel efekt
anlamında değil ses efekti olarak da değnek kullanılır. Kapı sesi, silah sesi, ayak sesi
gibi.
Bu noktada da Meddah anlatısının Postmodern Edebiyatta olduğu gibi
“çeşitlilik/çoğulculuk” özelliği taşıdığı, “simgesel bir anlatım”a başvurduğu, gerçekçi
dekor ve aksesuar kullanımı olmadığı için “seyircinin uzak açıdan bakmasını
sağladığı” ve “zaman ve uzam”ın hayal ürünü olarak “soyutlama yöntemi” ile
gerçekleştirildiği söylenebilir.
Meddah’ın fantezi unsurunu kullanma biçimi hayvanları konuşturması,
hayvanların insanlara yol göstermesi ve insanları kurtarması, kehanette bulunup
kehanetin gerçekleşmesi, okunmuş kağıtlar, dağ açan tılsımlar, kılık değiştirmeler,
denizde bilinmeyen bir yere giden fıçı içine ya da bir zembile hapsedilmiş insanlar,
çocuk doğuran hocalar, gaipten gelen sesler, birden gerçekleşen zaman ve uzam
değişiklikleri 321 biçiminde belirir. Sınırsız fantezi unsurlarının Özdemir Nutku’ya
göre işlevi büyüktür.
Meddah hikayesini bitirdikten sonra kendine göre dinleyiciye bir eleştiri, bir
sonuç getirerek, ona katkıda bulunduğu için, bu gerçek-hayal iç içeliği onu
şaşırtmaz; tersine masal mantığı içinde, simgeleri ve işaretleri dinleyicinin
yorumlamasını sağlar. Bu da dinleyiciyi yalnızca dinleme tembelliğinden
çıkarıp onu yorumlama ve anlama eylemi içine sokar. 322
Meddah’ın anlatısında fantezi kullanımı ve seyirciyi etkin kılma özelliği,
Postmodernist edebiyat örnekleriyle de bağdaşmaktadır.
320 AND, Metin, Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, Đletişim Yayınevi, Đstanbul, 2004, s.s.
32-33.
321 TEKEREK, Nurhan, Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizden Çağdaş Oyunlarımıza
Yansımalar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001, s.s. 125-126.
322 NUTKU, Özdemir, Meddahlık ve Meddah Hikayeleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
Yayınları, Ankara, 1997, s. 130.
106