58-Soyutlama-acisindan-postmodern-edebiyat-ile-meddah-karagoz

Teknikleri açıklayan yapıtlar arasında, yapıta yabancı olan bir tekniği
açıklayan yapıtları ayırmak gerekir. Bu yabancı teknik geleneksel de olabilir;
bir başka yazara da özgü olabilir. Eğer yazınsal bir tekniğin açıklanması bir
gülünç etki yaratırsa, o zaman bir pastiş karşısındayız demektir. Pastişin çok
sayıda işlevi vardır. Genellikle bu yolla karşıt yazınsal bir okul gülünç
kılınmaya, yaratıcı dizgesi yok edilmeye, “açıkça ortaya konulmaya” çalışılır.
Parodi yazını çok geniştir. (…) Her pastişin gerisinde, bir başka yazınsal yapıt
(ya da bir yapıt öbeği) vardır; işte pastiş bu temelden kalkarak oluşur.(…) 197
Bakhtin, parodinin bir alıntı özelliği olması noktasında Rus Biçimcileri’yle
ortak noktada buluşan kuramcı-yazarlardandır. Parodi bir alıntı işlevi
gerçekleştirmektir ve başka metinlerin alıntılanmasıyla oluşan ürünler karma,
dolayısıyla çoğulcu metin özelliğini taşıyan yapıtlardır. Bu biçemdeki metinlerde
başkasının sözleri, yeniden kurgulanan yapı içinde, yeni türe özgü olarak yeniden
düzenlenirler. Bu bağlamda da parodinin özünü dönüşümün oluşturduğunu belirtmek
yanlış olmayacaktır. 198 Genette’ye göre parodi ile pastiş de bu noktada birbirlerinden
ayrılırlar. “Pastiş bir taklit, bir biçemin örtük yoldan alıntılanması, parodi ise bir
metnin dönüşümü”dür. 199 Parodi (yansılama) ve Pastiş (öykünme) arasındaki farkı en
net biçimde Kubilay Aktulum açıklamıştır:
Yansılama (Parodi), özgün, soylu bir metnin (destan, trajedi) konusunun ya
da eyleminin, köken-metindeki konudan ya da eylemden farklı, ancak yine de
uyarlamanın gerçekleştirilebilmesi için yeterince benzerlik sunan gerçek,
sıradan bir eyleme/konuya uygulanmasına; alaycı dönüştürüm ise eylemi, yani
içeriği (konuyu), adlarıyla birlikte kişileri, özgün metindeki nitelikleriyle
olduğu gibi saklayarak yalnızca soylu bir metnin biçemi yarine sıradan bir
biçem kullanarak değiştirmeye dayanırlar. Her iki yöntemde de yazarlar, bir
oyun düzeninde, kimi zaman eğlendirmek, kimi zaman da yermek amacıyla
başka bir metni biçimsel ya da anlamsal zorunluluğa göre dönüştürür, bir başka
biçemde yeniden yazarlar. Oysa bir diğer metinlerarası yöntem olan öykünme,
yansılamadan çok, alaycı dönüştürüm gibi yine bir metnin biçemini hedef seçer.
Bir yazar bu biçemden yola çıkarak kendi metnini yazar. Ancak öykünme,
alaycı dönüştürüm gibi, metnin biçemini dönüştürerek yeni bir metin
oluşturmaz; yalnızca metnin biçemini taklit eder. 200
Kubilay Aktulum, Kristeva’nın “metinlerarası” düşüncesinden yola çıkarak
şöyle bir saptama yapmıştır:
197 TODOROV, T. Yazın Kuramı, (Çev. Mehmet-Sema Rifat), YKY, 1995, s. 254.
198 AKTULUM, Kubilay, Parçalılık Metinlerarasılık, Öteki Yayınevi, Ankara, 2004, s.s. 293-294.
199 AKTULUM, Kubilay, Parçalılık Metinlerarasılık, Öteki Yayınevi, Ankara, 2004, s.295.
200 AKTULUM, Kubilay, Metinlerarası Đlişkiler, Öteki Yayınevi, Ankara, 1999, s. 133.
62