Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
136<br />
Bilje{ke<br />
Hrvat. film. ljeto, <strong>Zagreb</strong> / god 7 (2001), br. <strong>29</strong>, str. 134 do 136 Kragi}, B.: O kupusu i kraljevima...<br />
1 Prstenova dru`ina traje gotovo tri sata, iz ~ega mo`emo zaklju~iti da<br />
Gospodar prstenova traje oko devet sati {to bi ga ~inilo vrlo neprakti~nim<br />
za kinoprikazivanje kao jedinstvene cjeline.<br />
2 Tvrdnja o adaptacijskoj vjernosti odnosi se ponajprije na vjerno preslikavanje<br />
temeljne fabularne linije, ikonografske matrice i dojma<br />
atmosfere romana, ali ne i na njegove semantizacije pripovjednih postupaka.<br />
Izbacivanje epizode s Tomom Bombadilom stoga, premda<br />
narativnu strukturu ~ini prohodnijom, sni`ava semanti~ku slojevitost<br />
filma jer je Bombadil jedini karakter na kojega prsten nema nikakva<br />
djelovanja, a i ritualna scena vije}anja u Rivendellu koja rezultira<br />
osnivanjem Prstenove dru`be (klju~na u romanu Prstenova dru`ina)<br />
znatno je slabije istaknuta u filmu i, osim u naznakama, ne pokazuje<br />
nikakvu razra|enu organizaciju kretanja i odnosa likova u prostoru u<br />
vremenskom kontinuitetu unutar du`ih kadrova, a {to bi, ako sudimo<br />
po filmovima takva majstora rituala kakav je John Ford, bio mogu}i<br />
<strong>filmski</strong> ekvivalent jezi~nog oblikovanja ritualnog. Naposljetku, izuzev<br />
nekoliko replika likova o povijesti Me|uzemlja, ve}ina je Tolkienovih<br />
historiografskih komentara izostavljena, ne samo u smislu poku{aja<br />
vizualnog uobli~enja nego i dijalo{kom referencom, a sli~na je sudba<br />
zadesila i pjesme koje u romanu likovi pjevaju. Naravno da to film<br />
~ini dramatur{ki koherentnijim, ali mu, u odnosu na predlo`ak, oduzima<br />
strukturu neograni~ene prote`nosti usko vezanu uz ranije spomenutu<br />
ritualnost.<br />
3 O romansi vi{e vidi u studijama N. Fryea Anatomija kritike (str. 212-<br />
234) i The Secular Scripture: A Study of the Structure of Romance. T.<br />
Shippey u knjizi J. R. R. Tolkien: Author of the Century na~elno prihva}a<br />
takvo odre|enje Tolkienova djela iako Fryeove kategorije primjenjuje<br />
samo prema Fryevoj klasifikaciji fikcionalnih djela prema junakovoj<br />
mo}i djelovanja, {to ga ograni~ava u zaklju~cima.<br />
4 Ovdje moramo napomenuti kako je sam roman Gospodar prstenova<br />
objavljen u tri sveska na zahtjev izdava~a (zbog cijene tiska), a zapravao<br />
se sastoji od {est knjiga (dvije po svakom svesku).<br />
5 Osim njihovih efektnih prvih pojavljivanja, pri ~emu se Arwen (Liv<br />
Tyler) prvo javlja glasom, a tek potom likom, one su predstavljene<br />
ikonografski u skladu s vizualnim predo~avanjem vila i junakinja romanse<br />
iz engleskog slikarstva 19. stolje}a: nagla{ena bjelina odje}e,<br />
odnosno sjaj nalik onome aure oko lika s jasnom distinkcijom u boji<br />
kose (ina~e, Arwen, romanti~no vezana za Aragorna, dakle pripadnika<br />
ljudskog roda i sklona da se zbog ljubavi odrekne besmrtnosti ta-<br />
mnokosa je, ~ime asocira na gospu u`itka iz romanse, a Galadriel, vilenja~ka<br />
kraljica koja se uspijeva othrvati demonskoj mo}i prstena i<br />
Frodu prenosi proro~ke vizije plavokosa je, poput gospe du`nosti).<br />
Obje se, posebice Galadriel (Cate Blanchett), izdvajaju dikcijom koja<br />
nagla{avanjem posljednjih slogova i fonetski neuobi~ajenim cezurama<br />
nastoji ostvariti dojam natprirodnosti, odnosno umjetnosti pa i neprirodnosti,<br />
a samim tim i iznimnosti.<br />
6 Film uspjelo vizualno (i zvu~no) predo~ava strukture demonskoga,<br />
primjerice u prizorima nagle Bilbove transformacije prilikom susreta<br />
s Frodom u Rivendellu, Frodovih privi|enja i posebice u sceni Frodova<br />
razgovora s Galadriel, kada se ona dojmljivo transformira iz, temeljno<br />
pozitivnog, ali nastupom enigmatskog i ambiguitetnog karaktera<br />
u potencijalno tiranski ne samo pojavom nego i glasom.<br />
7 U skladu s tim izli{na je mogu}a zamjerka upu}ena nedostatku suptilnosti,<br />
kompleksnosti ili originalnosti jer navedene osobine u romansi<br />
nisu odve} na cijeni.<br />
8 Roman je razmatran i kao kr{}anska alegorija, posebice u tematizaciji<br />
koncepta zla, ali i u svjetlu motiva iskupljenja i `rtve. Takvo se tuma~enje<br />
podupire i vremenskom kronologijom pri~e ~ija se glavna<br />
radnja, vrijeme od odlaska dru`be iz Rivendella do Sauronova pada,<br />
odvija od 25. prosinca, dakle Bo`i}a, do 25. o`ujka, dana koji je u staroj<br />
engleskoj tradiciji ozna~avao Veliki petak, dakle dan Kristova raspe}a.<br />
O kr{}anskim implikacijama romana op{irnije pi{e Shippey.<br />
9 Premda su takvi postupci danas potpuno integrirani u model klasi~ne<br />
naracije u cilju isticanja spektakularnosti iskaza, oni primarno svjedo-<br />
~e o nametanju trivijalne ina~ice klasi~ne naracije kao dominante u<br />
razdoblju od 1970-ih naovamo — narativna je struktura svedena primarno<br />
na akciju, a prispodobivost Prstenove dru`ine toj dominanti<br />
razvidna je iz, ve} spomenutog, izostanka ili minimaliziranja predo~avanja<br />
esejisti~kih (kronolo{kih, geneolo{kih i sli~nih) a time i dramatur{ki<br />
manje funkcionalnih segmenata (va`nih u remek-djelima klasi~nog<br />
Hollywooda) u korist ~iste akcije.<br />
10 Tra`enje i vizualnog, a ne samo zvu~nog ekvivalenta vilenja~kog jezika<br />
dovelo bi nas do mogu}eg rje{enja u radikalizaciji tendencija bilo<br />
nagomilavanja bilo prorje|ivanja elemenata kadra. Pritom bi ova potonja,<br />
u smislu praznoga jednobojnog ekrana bila varijacija potpunog<br />
oneobi~avanja vizualnog, odnosno snimljenog materijalnog svijeta u<br />
stupnju jednaka vilenja~kom jeziku (koji je Tolkien oblikovao kombiniranjem<br />
elemenata vel{kog, staroengleskog i staroislandskog) kao<br />
oneobi~avaju}oj auditivnoj funkciji.<br />
H R V A T S K I F I L M S K I L J E T O P I S <strong>29</strong>/<strong>2002</strong>.
Change language