You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Hrvat. film. ljeto, <strong>Zagreb</strong> / god 8 (<strong>2002</strong>), br. <strong>29</strong>, str. 37 do 57 Primorac D.: Marketing u filmskoj distribuciji<br />
prikazivala~ke (prodajne) mre`e. »Dok distribucija i prikazivala{tvo<br />
prete`ito pripadaju reproduktivnoj i ekonomskoj<br />
sferi jedinstvenog procesa kinematografske djelatnosti, proizvodnja<br />
je instanca gdje se (uz zna~ajne ekonomske funkcije)<br />
ostvaruje filmsko stvarala{tvo kao umjetnost i kao<br />
kulturni fenomen u {irem smislu. O uspje{nosti proizvodnje<br />
filma ovisi i uspjeh distribucije i prikazivala{tva, iako se ne<br />
smiju zanemariti povratni utjecaji distribucije i prikazivala{tva<br />
na proizvodnju — ne samo u ekonomskom smislu,<br />
ve} i u pogledu izbora tematike, film. `anrova, stila, pa i<br />
trendova u film. stvarala{tvu. U tom smislu, proizvodnja<br />
filmova je i umjetnost i film. industrija, u njoj se podjednako<br />
ostvaruju umjetni~ki i gospodarski ciljevi. (Peterli}, ur.,<br />
2/1990: 374)<br />
U pojednostavnjenu smislu distribucija bi uklju~ivala otkupljivanje<br />
filmova od producenata i posu|ivanje kinematografima<br />
te bi kao veleprodaja kinematografije utjecala na<br />
proizvodnju filmova i na razvoj kinomre`e. 7 Iako filmska<br />
distribucija obuhva}a sve {ire polje djelovanja (u njezin djelokrug<br />
pripadaju i promocija filmova, cenzura, sajmovi i sl.),<br />
za sada se zadr`imo na definiciji Filmske enciklopedije: Distribucija<br />
se bavi stavljanjem u promet filmova radi njihove<br />
komercijalne eksploatacije u ime proizvo|a~a i osigurava<br />
kontinuiranu opskrbu programa prikaziva~ima. Djelatnost se<br />
sastoji u raspodjeli umno`enih kopija film. djela koje se prema<br />
utvr|enom redoslijedu upu}uju pojedinim prikaziva~ima,<br />
a ovi pla}aju najamninu bilo u obliku ugovorenog postotka<br />
od prodanih ulaznica, bilo u obliku unaprijed utvr|enog<br />
iznosa ovisnog o danima prikazivanja i broju sjedala u dvorani...<br />
Privremena kriza nakon uvo|enja televizije, a i kasniji<br />
razmah proizvodnje namijenjene televiziji jo{ su vi{e poticali<br />
ponovno osamostaljivanje i financijsko ja~anje distribucije<br />
koja u novije vrijeme, osim posredovanja izme|u proizvo|a~a<br />
i prikaziva~a sve vi{e dobiva presudni utjecaj na<br />
<strong>filmski</strong> repertoar prethodnim financiranjem proizvodnje. (Peterli},<br />
ur., 1/1986: 303)<br />
Tre}a temeljna grana kinematografije je prikazivala{tvo, odnosno<br />
djelatnost prikazivanja filmova. »U ekonomskom pogledu<br />
prikazivanje je najva`niji dio jedinstvenoga ekonomskog<br />
procesa, odnosno kru`nog kretanja financijskih sredstava<br />
u kinematografiji — prikazivanje je kinematografijska trgovina<br />
na malo. Tek na blagajnama kinematografa8 vra}aju<br />
se sredstva ulo`ena u ~esto iznimno skupe filmske projekte.<br />
Tu se ostvaruju profiti ili gubici. Od prihoda kinematografa<br />
napla}uju se svi koji su prethodno sudjelovali u procesu proizvodnje<br />
i prometa filma, od autora i proizvo|a~a do distributera<br />
i vlasnika kinematografa. Sve prethodne prodaje filma<br />
posredni~ke su i tek financijski rezultat prikazivala{tva pravi<br />
je odraz komercijalnog, a ~esto i umjetni~kog uspjeha filma.«<br />
(Peterli}, ur., 2/1990: 368). Pojavom i ja~anjem ostalih medija<br />
(televizije, videa, DVD-a, Interneta...) pod prikazivala~ku<br />
djelatnost po~inju potpadati sve razli~itiji na~ini prikazivanja<br />
filmova krajnjem korisniku. Ipak, iako ne vi{e vode}e<br />
po prihodima, prikazivanje u kinima, odnosno kinoprikazivala{tvo<br />
i dalje je vode}e po zna~enju, a mre`a kinematografa<br />
osnovna, makar vi{e ne i jedina infrastruktura kinematografije.<br />
38<br />
Proizvodnja, distribucija i prikazivanje filmova me|usobno<br />
su povezane djelatnosti, ali me|u njima ~esto postoje izra`eni<br />
antagonizmi zbog suprotstavljenih komercijalnih interesa.<br />
Primjerice, proizvo|a~ima i distributerima odgovara strategija<br />
eksploatacije filma (dakle da se {to du`e prikazuje), a<br />
prikaziva~ima eksploatacije kinosjedala, odnosno {to ve}a<br />
ispunjenost dvorane, zbog ~ega im odgovara br`a izmjena<br />
filmova na repertoaru. Osim toga, prihodi proizvo|a~a i distributera<br />
osjetljivi su na (ne)uspjehe pojedina~nih filmova, a<br />
prikaziva~a na trendove u nacionalnoj ekonomiji. Budu}i da<br />
proizvodnja i distribucija usprkos svemu ne mogu opstati<br />
bez prikazivala{tva, i obrnuto, povijest je kinematografije<br />
obilje`ena borbama za prevlast nad repertoarnom politikom.<br />
2.2. Povijest filmske distribucije<br />
Na po~etku, u predindustrijskoj fazi kinematografije proizvo|a~i<br />
su naj~e{}e sami putovali s <strong>filmski</strong>m kopijama i prikazivali<br />
ih uz naplatu. Poslije su se proizvodnja i prikazivanje<br />
razdvojili tako da su proizvo|a~i prodavali kopije filmova<br />
vlasnicima putuju}ih kinematografa koji bi ih iskori{tavali<br />
dok se fizi~ki nisu uni{tile. Filmovi su se prodavali po du-<br />
`ini, po stopama, odnosno po broju rola9 (tzv. one reelers,<br />
two reelers...) koje su zbog standardizirane veli~ine dugo slu-<br />
`ile kao gruba mjera za trajanje filma.<br />
Godine 1903. bra}a Harry J. i Herbert Miles osnovali su u<br />
Sjedinjenim Dr`avama prvo samostalno poduze}e za iznajmljivanje<br />
filmova (tada su se zvali film exchanges) pa prikaziva~i<br />
vi{e nisu morali putovati s kopijama nego su kopije<br />
po~ele kru`iti od prikaziva~a do prikaziva~a. To je bio preduvjet<br />
za stvaranje stalnih kinematografa pa prikazivanje filmova<br />
seli iz ambijenta sajamskih {atora i iznajmljenih prostora.<br />
(Peterli}, ur., 1/1986: 303)<br />
U razdoblju ranog nijemog filma snimala su se isklju~ivo<br />
kratkometra`na djela u trajanju do deset minuta. Bilo je to<br />
jo{ doba upoznavanja s izumom pa je publika hrlila na projekcije<br />
neovisno o upitnoj kvaliteti prikazanog. Budu}i da<br />
gledateljska kultura jo{ nije bila izgra|ena, a ni estetski doma{aji<br />
prikazivanih filmova nisu bili osobiti, dulja ostvarenja<br />
te{ko bi uspjela zadr`ati pozornost publike. Tim okolnostima<br />
odgovarala su i prvobitna kina — preure|ena skladi{ta,<br />
trgovine, varijetei — bile su to neugledne dvorane malog kapaciteta<br />
(do 250 mjesta) u kojima se obi~no sjedilo na drvenim<br />
klupama (Ra~i}, Primorac, 1996.: 14). Gradnjom reprezentativnijih<br />
kinodvorana, uz istodobno {irenje izra`ajnih<br />
mogu}nosti filma, rasla je njegova prosje~na duljina, a dugometra`na<br />
cjelove~ernja ostvarenja postupno su prevladala.<br />
Umno`avanje broja distributera, kojih je u Sjedinjenim Dr-<br />
`avama ve} 1907. bilo vi{e od stotinu (Peterli}, ur., 1/1986:<br />
303), izazvalo je ru{enje cijene najma. Tome se suprotstavio<br />
prvi <strong>filmski</strong> trust10 Motion Picture Patents Company<br />
(MPPC), osnovan 1908, koji je ostvario monopol nad svim<br />
fazama filmske industrije jer je dr`ao patente na film, kamere<br />
i projektore te je za to napla}ivao royalties. 11 MPPC je kupovao<br />
sve male distributere i organizirao ih u veliku distributersku<br />
podru`nicu (massive rental exchange) General Film<br />
Company. Trust je u suradnji s najja~im proizvo|a~em film-<br />
H R V A T S K I F I L M S K I L J E T O P I S <strong>29</strong>/<strong>2002</strong>.
Change language