r@mc @j hcdmshsds t oqnbdot rs@qnf h mnunf - Helsinki ...

Uvod
210
SRPSKI SANDŽAK I DALJE ZABORAVLJEN
Novopazarski Sandžak se uglavnom pamti kao jedan od manjih figura u
diplomatskim igrama koju su velike sile vodile pre Prvog svetskog rata –
izolovano mesto koje je osuđivalo na propast sve one koji bi mu se previše
približili.⁴³ Današnji Sandžak⁴⁴ je multietnička oblast koja pokriva 8.686
kvadratnih kilometara sa obe strane planinske granice između republika
Srbije i Crne Gore. Na zapadu se graniči sa Bosnom i Hercegovinom, a na
jugoistoku sa Kosovom. Od 11 sandžačkih opština pet (Bijelo Polje, Rožaje,
Plave, Plevlje, Berane) se nalaze u Crnoj Gori, a šest (Novi Pazar, Sjenica,
Tutin, Nova Varoš, Prijepolje i Priboj) u Srbiji.⁴⁵ Ovaj izveštaj se prvenstveno
odnosi na opštine u Srbiji.⁴⁶
U Sandžaku živi najveća zajednica Slovena muslimanske vere (Bošnjaka)
na Balkanu posle Bosne i Hercegovine. Prema popisu iz 2002. godine, šest
opština u srpskom delu imalo je 235.567 stanovnika, od kojih se njih 142.350
(60 posto) izjasnilo kao Bošnjaci.⁴⁷ Od preostalog broja, 90.314 su bili Srbi
ili Crnogorci (38 posto), a preostalih dva posto pripada ostalim etničkim
grupama.⁴⁸ U tri istočne opštine preovlađujuća je bošnjačka većina (Novi
Pazar 78 posto, Tutin 94,9 posto i Sjenica 75 posto), dok su na zapadu Bošnjaci
43 Vidi, na primer, “Izgubljeni Sandžak”, kratku priču autora Sakija (H. H. Munro) objavljenu 1910. godine
čiji protagonista ne uspeva da se seti lokacije Novibazara (Novog Pazara) što se ispostavlja kao pogubno
po njega; i roman Tomasa Pinčona, Gravity’s Rainbow, u kojem jedan sporedni lik, Lord Bladerard Osmo,
koji je “radio u odeljenju za Novi Pazar u Ministarstvu spoljnih poslova… jer je od ovog nepoznatog
sandžaka nekada zavisila sudbina čitave Evrope”, na sličan način doživljava veoma neugodan kraj.
44 “Sandžak” je turska reč (sancak), koja je prvobitno označavala zastavu ili barjak, i koja se odnosila na
administrativnu oblast u Osmanlijskom carstvu. Današnji Sandžak je nekada bio jedan od šest sandžaka u
Bosanskom pašaluku Osmanlijskog carstva i bio je poznat pod zvaničnim nazivom Novopazarski sandžak.
45 U doba Osmanlijskog carstva, Novopazarski sandžak se prostirao na zapad do
Rudog, koje je sada u Bosni, i na istok do Mitrovice, koja je danas na Kosovu.
46 Izgleda da je crnogorska vlada uspešno integrisala svoju muslimansku populaciju
Sandžaka u svakodnevni politički život republike. Mnoga pitanja i problemi koji se javljaju
u crnogorskom delu Sandžaka rešavaju se u okviru normalnih političkih procesa.
47 Broj Bošnjaka je možda stvarno mnogo veći, kao što je objašnjeno u nastavku.
48 Uključujući Albance, Bugare, Bunjevce, Hrvate, Vlahe, Mađare, Makedonce, Rome,
Ukrajince, Slovence, Ruse i Gorane, kao i druge. Izvor: Popis iz 2002. godine.