r@mc @j hcdmshsds t oqnbdot rs@qnf h mnunf - Helsinki ...

ubijali Bošnjake u ratovima 1990-tih.⁵⁰ Kada se prođe Raška, grafiti postaju
grafiti bošnjačkih političkih stranaka.
Novi Pazar je stanište najstarije neporušene srpske pravoslavne crkve
u republici, Crkve svetog Petra i Pavla. Prema jednom srpskom turističkom
vodiču, ova crkva “nalazi se šesnaest kilometara jugozapadno od Raške, na
putu za Novi Pazar”.⁵¹ Crkva se stvarno nalazi u gradskom jezgru Novog
Pazara, i to deset minuta šetnje od starog gradskog centra. Čovek prosto ne
može da se otme utisku da je Beogradu neprijatno što tamo ima tako mnogo
Bošnjaka.
Sam Novi Pazar je prašnjav, pijačni grad čije su uske ulice i infrastruktura
planirane za 10.000 stanovnika. Neprestana saobraćajna gužva u centru
grada ograničava brzinu kretanja vozila na deset kilometara na čas. Ulice su
prljave i izlokane, a smeće leži razbacano oko prepunih kontejnera. Malobrojni
trotoari su zakrčeni parkiranim vozilima i kioscima. Arhitektura predstavlja
nezgrapnu mešavinu starih balkanskih kuća građenih u turskom stilu, betonskih
nakaza iz doba komunizma i prostranih, gizdavih kuća novopečenih
bogataša. Većina kuća u gradu izgleda nedovršeno, kao da gole cigle čekaju na
gipsanu fasadu.⁵² Javne površine su oronule, prekrivene grafitima i ne otkrivaju
bilo kakav očigledan urbanistički smisao. Do februara 2005. godine Novi
Pazar nije imao ni jednu svetovnu knjižaru, mada postoji jedna knižara koja
drži isključivo islamsku versku literaturu.⁵³
Srbi i Bošnjaci, naročito oni u gradskim centrima, govore istim dijalektom
srpsko-hrvatskog jezika. Njihov fizički izgled je u suštini isti, imaju mnogo
zajedničkih narodnih običaja i navika, slušaju istu muziku, idu u iste škole,
oblače se slično, a pre 1990-tih često su i radili zajedno na istim poslovima. I
jedni i drugi puše i piju, a poneki Bošnjaci jedu čak i svinjetinu.
Svakog utorka seljaci svih nacionalnosti i dalje dolaze iz okolnih mesta i
spuštaju se sa okolnih planina u grad – mnogi od njih u narodnim nošnjama –
na tradiocionalni pijačni dan, zaustavljajući saobraćaj u većem delu gradskog
centra. U večernjim časovima i stari i mladi odlaze u večernju šetnju, zakrčujući
glavnu pešačku zonu, i to muškarci sa muškarcima, žene sa ženama i tek
poneki par koji se šeta držeći se za ruke. Muškarci obično sede u kafanama
bez žena, a priličan procenat bošnjačkih žena nose marame na glavi, što je pre
pet godina bilo neobično videti. Često se srpske i bošnjačke sredine u Novom
50 Uključujući Vojislava Šešelja i Željka Ražnatovića Arkana.
51 Jovan Janićević, ed., Kulturna riznica Srbije (Beograd, 1998), str. 466.
52 Poreski zakoni Srbije nalažu vlasnicima kuća da plate porez na imovinu za završene kuće. Mnogi
namerno ostavljaju deo spoljašnje fasade nezavršen, kako bi izbegli plaćanje poreza.
53 Nova knjižara je otvorena u velikoj meri zahvaljujući međunarodnoj Þnansijskoj pomoći.
SRPSKI SANDŽAK I DALJE ZABORAVLJEN
213