r@mc @j hcdmshsds t oqnbdot rs@qnf h mnunf - Helsinki ...

periodu između dva rata, kraljevska vlada je postigla sporazum sa Turskom o
raseljavanju oko 200.000 Slovena muslimanske vere i Albanaca iz Sandžaka i
sa Kosova. Harale su epidemije, među kojima i tifus, agrarne reforme su poremetile
privredu, a industrijska proizvodnja nije postojala. O niskom stepenu
razvoja svedoči i činjenica da je 1939. godine grad Novi Pazar potrošio ukupno
690 kw električne energije. Posledica svega toga bile su intenzivne seobe.
Brza kapitulacija Jugoslavije koja je usledila posle nemačke invazije 6.
aprila 1941. godine značila je da je Sandžak još jednom bio izložen ratu i okupaciji.
Mnogi Bošnjaci su na Nemce gledali kao na oslobodioce koji su ih naoružali
i dozvolili im da ponovo zauzmu neka od svojih imanja i povrate neke
od starih privilegija. Nemci su takođe regrutovali oko 500 sandžačkih Bošnjaka
za ss Diviziju Skenderbeg.
Nemci su Novi Pazar stavili pod kontrolu Atifa “Blute” Hadžiahmetovića,
koji je bio član albanskog nacionalističkog pokreta Bali Kombetar,
dok je Raška ostala pod upravom lokalnih četnika.⁶⁵ Rat je prošao u stalnim
borbama između Muslimana i Srba u uskoj dolini koja razdvaja dva grada.⁶⁶
Većina kuća i pomoćnih prostorija na seoskim imanjima između gradova
bila su sravnjena sa zemljom. Ove borbe su uglavnom prestale 1943. godine
kada su se Nemci vratili u Novi Pazar. Priča se da su u crnogorskim delovima
Sandžaka četničke snage ubile 7.000 do 8.000 muslimanskih civila, a
Srbi pričaju slične priče o zlodelima Muslimana protiv njih. Svih 140 Jevreja iz
Novog Pazara je deportovano i nastradalo u koncentracionim logorima.
SRPSKI SANDŽAK I DALJE ZABORAVLJEN
219
TITOIZAM
U Bosni je za vreme rata bila aktivna Treća proleterska “sandžačka” brigada
kao jedna od Titovih partizanskih jedinica. Većina njenih vođa (pripadnika obe
nacionalnosti) koji su podržavali autonomiju Sandžaka i tu ideju promovisali
među komunističkom elitom, ubijeni su u novembru 1942. godine kod
Mrkonjić Grada pod misterioznim okolnostima. Godine 1944. nekoliko
stotina Bošnjaka se u Novom Pazaru pridružilo partizanskoj jedinici pod
vođstvom Peka Dapčevića.
Nakon povlačenja Sila osovine iz Novog Pazara u novembru 1944.
godine, saveznički avioni su bombardovali centar grada. Posle toga su grad
65 Za vreme Drugog svetskog rata, naziv četnik je redeÞnisan kako bi obuhvatio srpske rojalističke
snage lojalne Draži Mihajloviću i srpske nacionalističke antikomunističke snage.
66 Ironija je da je ova dolina predstavljala granicu između Turske i Srbije pre 1912. godine.