r@mc @j hcdmshsds t oqnbdot rs@qnf h mnunf - Helsinki ...

Miloševićevo doba
ŠTA SE KRIJE U NAZIVU?
Pitanje kojim imenom sebe nazivati je određujući momenat na Balkanu. Pitanje
nacionalnog identiteta pojavilo se u Sandžaku početkom 1990-tih, u doba
kada je Titova Jugoslavija počinjala da puca po svojim nacionalnim, kulturnim,
etničkim i verskim šavovima.
Prema izmenama saveznog ustava iz 1968. godine, etnički identitet stanovnika
Bosne i Hercegovine⁷¹ koji nisu bili ni Hrvati ni Srbi bio je zvanično
utvrđen kao “muslimanski”. Prema jugoslovenskim socijalističkim terminima,
reč “Musliman” sa velikim “M” označavala je etničko nasleđe, a “muslimanski”
sa malim “m” odnosio se na versko opredeljenje. Prilikom popisa stanovništva
1971, 1981. i 1991. godine, većina Slovena muslimanske vere u Sandžaku, Bosni,
užoj Srbiji i Kosovu izjasnili su se kao “Muslimani”.
Međutim, termin “Musliman” je takođe bio veoma problematičan. U doba
komunizma mnogi “Muslimani” su bili ateisti i imali su malo, ili nimalo veze
sa Islamom, izuzev nasleđenog kulturnog porekla. Mnogi drugi “Muslimani” –
iako nisu bili ateisti – nisu upražnjavali “muslimansku” veru, kao što ni mnogi
Srbi i Hrvati nisu upražnjavali pravoslavlje, ili katoličku veru. Za takve “Muslimane”
ovaj termin nije označavao ništa više od etničkog i verskog nasleđa.
Mnogi Srbi i Hrvati su smatrali da Muslimani nisu stvarna etnička grupa, već
da su to jednostavno Srbi ili Hrvati koji su prihvatili Islam i da njihovo priznavanje
kao nacionalne grupe na neki način umanjuje njihove nacionalne zahteve.
Čak i danas postoji malo jasnih razlika između Srba, Bošnjaka i Hrvata.
Oni govore istim jezikom, mada sa regionalnim dijalektičkim varijantama, i
komuniciraju sasvim lako bez prevodilaca. Oni slušaju iste pop muzičare,
koriste lokalni sleng i uglavnom proslavljaju slične praznike i festivale. Pošto
je glavna razlika religija, postavilo se sledeće pitanje: ukoliko neki “Musliman”
prihvati drugu veru, da li to znači da on više nije “Musliman”?
Kada su Srbi, Hrvati i Slovenci započeli svoj nacionalni preporod krajem
1980-tih, bilo je neminovno da se postavi pitanje muslimanskog nacionalnog
identiteta, pa su i svi nedostaci termina “Musliman” odmah postali očigledni.
71 Izuzev male zajednice sefardskih Jevreja koja živi u Bosni od kraja XV veka.
SRPSKI SANDŽAK I DALJE ZABORAVLJEN
223