r@mc @j hcdmshsds t oqnbdot rs@qnf h mnunf - Helsinki ...

onemogućavaju u tome da shvate da bošnjačko stanovništvo u Sandžaku, za
razliku od kosovskih Albanaca, nije neprijateljski raspoloženo prema srpskoj
državi.
Posle pada Miloševića, Srpska pravoslavna crkva podigla je – uz pomoć
vojnih helikoptera – tri velika krsta na istaknutim planinskim vrhovima u
delovima Sandžaka gde živi većinsko bošnjačko stanovništvo. Simbolizam
ovog postupka nije prošao nezapaženo kod Bošnjaka, koji su smatrali da
im se tako šalje jasna poruka da država u potpunosti stoji iza pravoslavne
crkve, a da su Bošnjaci strani organizam.
Istaknuti vođa Pravoslane crkve u zapadnom Sandžaku je vladika Filaret,
koji je početkom 1990-tih bio starešina manastira u beogradskom predgrađu
Zemunu. Često je posećivao bojna polja u Bosni i Hrvatskoj, otvoreno podstičući
Srbe na borbu protiv drugih etničkih grupa i pojavljivao u medijima
otvoreno pružajući podršku Miloševićevoj politici. Mnogo se govorilo i o tome
da je umešan u skandale sa proneverom humanitarne pomoći za izbeglice.²⁰⁴
Godine 1999. Srpska pravoslavna crkva premestila ga je daleko od medijske
pažnje, i dala mu nameštenje starešine manatira Mileševa kraj Prijepolja i cele
mileševske eparhije, ali njegove izjave i dalje raspiruju međuetničke tenzije.²⁰⁵
Pravoslavno sveštenstvo povremeno daje izjave koje dospeju u javnost i
postaju opšte mesto. Jedna od takvih koja kruži među Bošnjacima – da muslimani
smrde jer jedu loj, koja se pripisuje vladiki Atanasiju Jevtiću – bila je
razlog da Islamska zajednica uputi Patrijarhu Pavlu protestno pismo.²⁰⁶ Ima i
drugih postupaka koji dovode do međunacionalnih tenzija. Tokom osveštenja
crkve Svete Magdalene u Tutinu, Srbi su pevali pesme u kojima se slave Ratko
Mladić i Radovan Karadžić, obojica optuženi u Hagu za ratne zločine protiv
Bošnjaka.²⁰⁷
Čini se da neki predstavnici pravoslavnog sveštenstva favorizuju stvaranje
nove srpske opštine u Novom Pazaru, a zagovaraju slične ideje za podelu
i u drugim delovima Sandžaka. Odnosi sa Islamskom zajednicom najvećim
delom zavise od ličnosti ljudi. Zukorlić i patrijarh Pavle dobro se slažu, dok
je interakcija na drugim nivoima manje skladna.²⁰⁸
SRPSKI SANDŽAK I DALJE ZABORAVLJEN
263
204 “Država, crkva i episkop Filaret – Sestre po crkvi”, Vreme, 23. oktobar 1999. godine.
205 Poslednja je bila u januaru 2005. godine. Filaret je javno tvrdio da je sveštenika iz
manastira Mileševa napala i kamenovala grupa mladih Bošnjaka. Skupština opštine
Prijepolje, u kojoj živi većinsko srpsko stanovništvo, kasnije je izdala zvanično saopštenje
u kojem negira da se taj napad dogodio. Sanapress, 29. januar 2005. godine.
206 “Pismo Mešihata Sandžaka patrijarhu Pavlu,” B92, 22. april 2004. godine.
207 Razgovor Krizne grupe sa Sandžačkim odborom za zaštitu ljudskih prava i sloboda.
208 Razgovori Krizne grupe sa islamskim i pravoslavnim sveštenicima.