Nieuwe Nederlanders op het Gymnasium - Kortlopend ...

mate van culturele relativering de vinger gelegd hebben op vanzelfsprekendheden die
eerder voor ons ‘verborgen’ waren.
Klaassen (1992,1996) geeft op basis van een literatuurstudie over de theoretische discussie
en een inventarisatie van het toen aanwezige empirisch onderzoek op dit gebied
de volgende omschrijving van het verborgen curriculum: ‘de onbewuste en onbedoelde
leerarrangementen en -processen die potentieel of feitelijk van invloed zijn op leerlingen’.
2.3 Elementen van het verborgen curriculum
Een centrale vraag in dit verband is wat er theoretisch en empirisch bekend is over het
verborgen curriculum. In de analyse van Klaassen worden de volgende elementen of
'bronnen' van het verborgen curriculum onderscheiden:
1) de filterfunctie van de docent(e)
2) de extra-boodschap van de leerstofinhoud
3) het verborgen curriculum van de interactie in de klas
4) het verborgen curriculum van de school als organisatie
5) het verborgen curriculum van de leerlingencultuur
6) het verborgen curriculum van de taalschat
7) het verborgen curriculum van de taalcode
8) het verborgen curriculum van de schoolse evaluatie en differentiatie
9) het verborgen curriculum van de ruimtelijke setting
Via een meta-analyse van het vele verrichte onderzoek op het gebied van al deze elementen
is getracht nader inzicht te krijgen in de empirische fundering van het aldus
geoperationaliseerde begrip 'verborgen curriculum'. De uitgangshypothese was dat het
veel gebruikte, attractieve en bijna nooit gedefinieerde concept van het verborgen curriculum
in feite een non-concept of vaag container-begrip was dat enkel een versluierende
functie in theoretische debatten zou vervullen, maar empirisch gezien een niet
gevalideerd concept was. Deze nulhypothese kon weerlegd worden. Er bleek voor de
meeste elementen een overvloed aan empirisch materiaal voorhanden. De genoemde
elementen zullen hieronder kort worden toegelicht.
16