Nieuwe Nederlanders op het Gymnasium - Kortlopend ...

Paulo Freire, met diens in 1972 verschenen boek ‘Pedagogy of the Opressed’ legden
soortgelijk denkende pedagogen als Ivan Illich en John Holt indertijd in hun publicaties
verschillende lijnen naar macro-aspecten van het verborgen curriculum. Hetzelfde
proces voltrok zich bij een aantal andere vertegenwoordigers van de ‘critical pedagogy
‘, zoals Henry Giroux, Peter McLaren, Joe Kincheloe en Shirley Steinberg.
4. De sociale controle benadering
Zoals reeds eerder gesteld is het verborgen curriculum volgens veel sociale wetenschappers
mede verantwoordelijk voor de overdracht van waarden, normen en interpretatieschema's.
In de sociale controle benadering van het verborgen curriculum
wordt wat dit betreft het accent gelegd op de betekenis die dit heeft voor de ontwikkeling
van sociale gedragsconformiteit bij het individu. Op collectief niveau wordt hierdoor
een bijdrage geleverd aan de sociale controle of beheersing doordat het verborgen
curriculum bestaande structuren in stand houdt evenals de standaarden die deze ondersteunen.
De latente leerprocessen waarnaar het begrip verwijst worden beslissend geacht
voor de maatschappelijke integratie van leerlingen. Het voortbestaan van het politieke
en sociaal-economische systeem is voor een groot deel afhankelijk van de loyaliteit
die via deze latente socialisatie tot stand gebracht wordt. De latente vorm van socialisatie
via het verborgen curriculum wordt in deze wetenschappelijke benadering gezien
als een belangrijke maatschappelijke functie van het onderwijs. Deze socialisatie
wordt des te effectiever geacht omdat ze zo vanzelfsprekend verloopt (Bourdieu,
1973). In een aantal gevallen is de sociale beheersing oorspronkelijk geïntendeerd,
maar zijn de onderwijsdoelstellingen in de loop der tijd verborgen geraakt, bijvoorbeeld
doordat de onderwijsideologie is veranderd of de systeemkenmerken dusdanig
vanzelfsprekend geworden zijn dat de doelstellingen ervan steeds minder zichtbaar
werden. Elizabeth Vallance (1983) spreekt in dit verband zeer typerend over 'het ondergronds
gaan' van onderwijsdoelstellingen. Zij doelt dan op doelstellingen als het
leren van ‘conformity, knowing one's place, waiting one's turn, competitiveness, individual
worth and deference to authority'. Moesten dit soort waarden en normen een
eeuw geleden of nog eerder juist via het expliciete, ‘overt curriculum’ geleerd worden,
tegenwoordig worden de overheersende waarden overgebracht via het verborgen curriculum
dat leerlingen leert ‘what the way of life’ is en moet zijn en de leerlingen pakken
dat gewoon op in het proces van ‘schooling’ (Whitty and Young, 1976). Ook
Bourdieu gaat in feite uit van het verborgen curriculum als een mechanisme van sociale
controle doordat het de verschillen in sociaal, cultureel en financieel kapitaal niet
rationeel en reflexief ter discussie stelt en als een gegeven leert te accepteren en de
leerling zijn plaats in de wereld leert te kennen en te accepteren.
24