Nieuwe Nederlanders op het Gymnasium - Kortlopend ...

waar je niet te gemakkelijk over moet doen, maar waarvoor voortdurend ‘geknokt’
moet worden. Een relaxte houding, losse gedrag- en omgangsvormen en een navenante
‘uitstraling’ - zo belangrijk in het habitusdenken van Bourdieu (1979) - staan haaks
op hetgeen in de thuiscultuur zo vaak onderstreept is. De ernst van Sandra’s moeder
over het belang van een goede opleiding spreekt wat dit betreft boekdelen. Op verschillende
plaatsen in het boek komt naar voren dat Sandra moeite heeft met de ‘vrijblijvende’
houding van haar nieuwe klasgenoten. Een houding die door de sociale en
intellectuele thuiscultuur van haar blanke klasgenoten geaccepteerd en aangeleerd is.
Zo wordt een tijdlang onderpresteren door een van de kinderen niet altijd heel erg gevonden.
Als een leerling een jaar blijft zitten en de studie even niet al te serieus opgevat
heeft, wordt er toch vanuit gegaan dat dit maar heel tijdelijk en een ‘no-problem’
situatie is en het diploma dan maar een jaar later behaald gaat worden. De gedachte vat
dan post dat het anderen veel gemakkelijker afgaat, zeker als zij de kunst van het leidinggeven,
strategische vaardigheden, de ‘small talk’ en de relaxte gedrag- en omgangsvormen
van huis uit meegekregen hebben. Bij Sandra leidde dit type verschillen
in houding en gedrag van haar nieuwe klasgenoten dikwijls tot een angst om ‘voor
schut gezet te worden’. Daarnaast is er ook sprake van een angst dat er op haar neergekeken
wordt, door sommige klasgenoten -vanwege haar ‘zwarte kleur’ en afkomst-,
maar ook door de oude vriendenkring, die haar als een ‘stuudje’ zijn gaan beschouwen
en vinden dat zij ‘er nu eigenlijk niet meer bij hoort’.
Vervreemding en verbazing
Uit de roman maar ook uit ander onderzoek komt naar voren dat in het onderwijstraject
van deze leerlingen moeilijke dilemmasituaties en sterke emoties een rol spelen. In
het boek over Sandra wordt niet alleen een goed beeld gegeven van de dilemma’s
waarmee zij geconfronteerd werd en waarmee zij moest leren omgaan, maar het is ook
een prachtig boek omdat het tevens een levensecht beeld geeft van de wegen en werking
van pestgedrag en discriminatie. Het boek laat goed zien dat de discrepanties tussen
het thuis- en schoolmilieu voor Sandra ook een zekere mate van vervreemding oproepen.
Een goed voorbeeld daarvan is de confrontatie tussen de oude en de nieuwe
vriendenkring van Sandra. In het boek wordt op indringende wijze de ‘clash’ beschreven
van Sandra die met haar oude vriendinnen in een winkelcentrum ‘rondhangt’ en
daar een ‘nieuwe’ vriendin van school met haar moeder tegenkomt.
Opmerkelijk voor dit onderzoek is ook de ‘verbazing’ over de vreemde gewoonten die
migrantenleerlingen als Sandra aantreffen op zelfstandige gymnasia: De rector die toch
wel graag met de voornaam aangesproken wil worden; de vriendin die haar handen
niet wast na de toiletgang. Nog aansprekender is de impliciete ‘culture shock’ wanneer
95