Botsing in de lucht, General Dynamics F-16, Comco...

1.12.4 Bevindingen met betrekking tot het activeren van de schietstoelen 20
• Het uitschietsysteem van de voorste bestuurder is geactiveerd. Het systeem heeft naar
behoren gewerkt en heeft de canopy gesepareerd van het vliegtuig. De beide
schietstoelen zijn in de normale volgorde uitgeschoten (eerst de achterste en daarna de
voorste bestuurder).
• De uitschieting is geactiveerd door de voorste bestuurder.
• De activering van de uitschieting is vlak vóór of tijdens de botsing gebeurd.
Op verzoek van de Raad voor de Transportveiligheid heeft het NLR ook onderzoek gedaan
naar de reactietijden van uitwijkmanoeuvres van piloten. Het NLR komt tot de volgende
bevindingen:
• De activering van de schietstoel is mogelijk het gevolg van een schrikreactie van de
voorste piloot. Activering door brokstukken is ook mogelijk, maar wordt minder
ondersteund dan activering door de piloot.
• Er bestaan diverse studies naar de benodigde reactietijd van piloten. De uitkomsten van
deze studies tonen aanzienlijke verschillen. Samenvattend kan worden gesteld dat:
- de reactietijd voor een bewuste, weloverwogen botsingsvermijding 12 tot 13 seconden
bedraagt;
- de reactietijd voor spontane uitwijkreacties 2 tot 6 seconden bedraagt;
- de reactietijd voor het ‘in een reflex’ activeren van het uitschiettingssysteem na
detectie van een object ongeveer 2,5 seconden bedraagt.
1.12.5 Onderzoek van instrumenten
De volgende instrumenten waren beschikbaar voor onderzoek: hoogte- en snelheidsmeter
van de voorste cockpit van Tiger 11, hoogtemeter van de achterste cockpit van Tiger 11,
resten van het master caution light 21 van de voorste en achterste cockpit van Tiger 11 en de
hoogtemeter van de PH-3G8. De hoogtemeter van de achterste cockpit van Tiger 11 werd in
het wrak aangetroffen en was door de impact en de brand ernstig beschadigd. De overige
instrumenten van Tiger 11 werden in de omgeving van het wrak aangetroffen evenals de
hoogtemeter van de PH-3G8.
De hoogte- en snelheidsmeters werden onderzocht door het NLR en ODOV. De resultaten
van het onderzoek van beide instanties waren met betrekking tot de hoogtemeters niet
consistent. De overige bevindingen waren, zakelijk weergegeven:
• De instelling van de hoogtemeter van de achterste cockpit van de F-16 was 1026 hPa.
• Op het moment van de botsing vloog het vliegtuig met een snelheid van ongeveer 405 kt
en een invalshoek van 0,52°.
• Op het moment van de botsing heeft het master caution light in de voorste cockpit niet
gebrand.
• De instelling van de hoogtemeter van de PH-3G8 was 1029 hPa.
Nader onderzoek hoogtemeters
De hoogtemeters van Tiger 11 en van de PH-3G8 zijn nader onderzocht in het laboratorium
van de BFU in Braunschweig (D). De wijzerplaten van beide hoogtemeters van Tiger 11 zijn
op microscopische sporen onderzocht. Daarbij werden geen sporen aangetroffen die een
aanwijzing zouden kunnen geven over de botsingshoogte. Aan de hoogtemeter van de
PH-3G8 werden sporen aangetroffen waarvan de meest relevante zijn:
• Een indruk van de lange wijzer, die de honderdtallen aangeeft, op de wijzerplaat ter
hoogte van 740 ft. Deze wijzer was los van de as.
20 ODOV heeft een detailonderzoek verricht op het uitschietsysteem en de schietstoelen. Dit
onderzoek is opgenomen in bijlage D.
21 Het master caution light is een waarschuwingslicht dat gaat branden als een storing in het
vliegtuigsysteem optreedt die wordt gemeld op het master caution light paneel.
37