Botsing in de lucht, General Dynamics F-16, Comco...

Zichtbaarheid
Uit het onderzoek van het NLR is gebleken dat de vliegtuigen elkaar min of meer recht van
voren zijn genaderd. Hierdoor is het zichtbaar oppervlak van beide vliegtuigen voor de
bestuurder van het andere vliegtuig minimaal. Bovendien zullen, door de min of meer
gelijkblijvende hoek tussen de beide vliegtuigen, de toestellen optisch niet, of heel langzaam,
ten opzichte van elkaar bewegen. Daarnaast is de relatieve naderingssnelheid van beide
vliegtuigen in deze situatie vrijwel de som van de snelheden van beide vliegtuigen. De
snelheid van Tiger 11 was ongeveer 400 kt en de geschatte snelheid van de PH-3G8
ongeveer 80 kt. Dit houdt in dat beide vliegtuigen elkaar met een snelheid van ongeveer 480
kt naderden. Dit komt overeen met ongeveer 250 meter per seconde. Uit diverse studies met
betrekking tot de reactiesnelheid blijkt dat de tijd die verstrijkt tussen het waarnemen van een
object en het initiëren van een spontane uitwijkmanoeuvre tussen 2 en 6 seconden ligt. Dit
houdt in dat de vliegtuigen op een afstand van minimaal 500 tot 1.500 meter van elkaar
verwijderd moeten zijn geweest om één van de bestuurders van de vliegtuigen met succes
een uitwijkmanoeuvre te laten maken.
Voorts blijkt uit de berekeningen van het NLR dat ongeveer 2,5 seconden verstrijken tussen
de detectie van een object en het in een reflex activeren van de schietstoel door de
bestuurder van een jachtvliegtuig (zie bijlage C, figuur 5-1, pagina 54). In deze 2,5 seconden
naderen de beide vliegtuigen elkaar met 250 meter per seconde. Dit houdt in dat beide
vliegtuigen minimaal 625 meter van elkaar verwijderd hadden moeten zijn om de bestuurder
van Tiger 11 met succes een uitschieting te laten initiëren.
Door genoemde factoren: minimaal zichtbaar oppervlak, geen relatieve beweging en hoge
naderingssnelheid, was de kans klein dat de bestuurders het andere vliegtuig tijdig hadden
kunnen waarnemen om nog een geslaagde uitwijkmanoeuvre uit te kunnen voeren.
Hoewel tijdens de daglichtperiode het effect van strobelights of andere vliegtuigverlichting
slechts een beperkte bijdrage aan de onderlinge zichtbaarheid van vliegtuigen levert, zal de
afwezigheid van enige verlichting op de PH-3G8 de effectiviteit van het see-and-avoid
concept niet hebben bevorderd.
2.3.5 Radiobakens
De radiobakens werden niet automatisch geactiveerd bij de separatie van de bestuurder en
de schietstoel. Uit onderzoek is gebleken dat dit werd veroorzaakt doordat de riem met
veiligheidspin los kwam van de stoel tijdens de piloot-stoel separatie. Dit werd veroorzaakt
doordat de drukknoop niet meer naar behoren functioneerde door een opstapeling van
verflagen onder de rand van deze drukknoop. Deze verflagen waren het gevolg van
periodiek onderhoud aan de schietstoel. Deze bevindingen werden namens de Belgische
Minister van Defensie ter kennis gebracht aan de fabrikant van de F-16 Lockheed Martin
Aeronautics en aan alle gebruikers van de F-16 schietstoel ACES II.
2.3.6 Instrumenten
Tiger 11
Van de snelheid van Tiger 11 kort voor de botsing kan op grond van het onderzoek van
ODOV en het NLR gesteld worden dat deze rond de 400 kt heeft gelegen. Uit technisch
onderzoek is gebleken dat het ‘master caution light’ van de voorste cockpit van Tiger 11 niet
heeft gebrand. Hieruit kan worden geconcludeerd dat zich kort voor de botsing geen
belangrijk technisch probleem aan boord van het vliegtuig heeft voorgedaan.
PH-3G8
Ingevolge de wetgeving voor MLA’s is het niet verplicht dat de hoogtemeters en het pitotstatische
systeem van deze vliegtuigen gekalibreerd worden. De hoogtemeter van de
PH-3G8 is evenwel op 28 september 2000 getest. Uit het testrapport blijkt dat de afwijking
van de hoogtemeter minimaal was. De geconstateerde afwijkingen vallen binnen de limieten
56