Botsing in de lucht, General Dynamics F-16, Comco...

1.16.3 Buitenlandse onderzoeken van botsingen met militaire jachtvliegtuigen
Wanneer de situatie in de ons omringende landen en de Verenigde Staten in ogenschouw
wordt genomen, blijkt dat botsingen tussen snel vliegende militaire jachtvliegtuigen en civiel
luchtverkeer ook daar voorkomen. Uit de onderzoeksrapporten van deze botsingen blijken
over het algemeen dezelfde oorzakelijke factoren naar voren te komen.
Een aantal van deze botsingen wordt in dit hoofdstuk beknopt besproken.
België 23
Op 25 juni 1986 vond een botsing plaats op lage hoogte in ongecontroleerd luchtruim tussen
een snel militair jachtvliegtuig van het type Mirage 5BA en een Morane MS-880B
sportvliegtuig. De drie inzittenden van het Belgische sportvliegtuig kwamen bij de botsing om
het leven, de bestuurder van de Mirage raakte ernstig gewond. Het onderzoek gaf aan,
zakelijk weergegeven, dat toepassing van het zogenoemde see-and-avoid principe, ondanks
het uitstekende vliegzicht, onvoldoende garanties bood voor het voorkomen van de botsing.
In het rapport zijn onder meer aanbevelingen geformuleerd voor een snelheidsbeperking
voor militaire vliegtuigen (de Mirage vloog met een snelheid van 420 knopen), het verbeteren
van de uitwisseling van vluchtinformatie tussen civiele- en militaire vliegtuigoperaties en het
bestuderen hoe snel militair luchtverkeer en langzaam burgerluchtverkeer in ongecontroleerd
luchtruim van elkaar kunnen worden gescheiden. Naar aanleiding van het ongeval zijn in
België diverse maatregelen genomen, dit heeft echter niet tot een fysieke scheiding tussen
snel militair luchtverkeer en langzaam (civiel) luchtverkeer geleid.
Verenigd Koninkrijk 24
Sinds 1990 hebben in Engeland drie botsingen in de lucht plaatsgevonden tussen
laagvliegende snelle militaire jachtvliegtuigen en burgervliegtuigen. Dit heeft geleid tot in
totaal acht dodelijke slachtoffers. Er raakten op de grond geen mensen gewond.
In het op 5 mei 1994 gepubliceerde onderzoeksrapport 2/94 van de Engelse Air Accidents
Investigation Branch (AAIB) wordt verwezen naar diverse buitenlandse onderzoeken,
waaronder die van de Amerikaanse National Transportation Safety Board (NTSB), BASI en
de Amerikaanse Federal Aviation Administration (FAA) naar de effectiviteit van antibotsingslichten.
Uit geen van deze onderzoeken blijkt dat het gebruik van anti-botsingslichten
(in kleur en lichtsterkte) significant van invloed is op vroegtijdige (visuele) detectie tijdens
daglicht.
In het betreffende rapport wordt onder meer de volgende aanbeveling gedaan:
Het ministerie van Defensie dient hoge prioriteit te geven aan de ontwikkeling en introductie
van technologie voor een ‘collision warning system’ in laagvliegende militaire jachtvliegtuigen
en de Civil Aviation Authority dient hoge prioriteit te geven aan het onderzoek naar een
elektronische strobe detector.
In het op 15 maart 2000 uitgebrachte onderzoeksrapport 3/2000 zijn de resultaten van een
onderzoek opgenomen naar de effectiviteit van het see-and-avoid concept in het Engelse
luchtruim beneden 2.000 ft, uitgevoerd door de Defence Evaluation and Research Agency
(DERA) 25 . Het onderzoek is uitgevoerd met behulp van een mathematisch model. Ook werd
gekeken naar methoden om de vliegveiligheid verder te verbeteren. Uit het onderzoek bleek
dat in 98% van de conflictsituaties tussen snelle militaire jachtvliegtuigen en de general
aviation het see-and-avoid principe werkt. Daarnaast werd het gebruik van high intensity
23 Rapport d’enquête etabli suite a l’accident survenu près de vise le 25 juin 1986 aux avions Morane
MS-880B immatricule OO-NSD et Mirage 5BA immatricule BA-13, ministerie van Verkeerswezen,
Bestuur der Luchtvaart, Bruxelles, Decembre 1986.
24 Air Accidents Investigation Branch Reports 2/92, 2/94, 3/2000, Department of the Environment,
Transport and the Regions.
25 See-and-Avoid, Operational Analysis Study (U), April 1997, DERA Centre for Defence Analysis.
42