Botsing in de lucht, General Dynamics F-16, Comco...

otsingen of ongevallen. Dit risico kan verminderd worden door gedegen regelgeving.
Daarnaast kunnen technische hulpmiddelen van dienst zijn om het risico te minimaliseren.
Naar aanleiding van de aanbevelingen van het onderzoek inzake de botsing nabij Etten-Leur
is door de LVC-staf een werkgroep ingesteld om maatregelen te nemen met als doel
soortgelijke ongevallen te voorkomen. Eén van de maatregelen, aangaande de militaire
luchtvaart, werd op korte termijn door het ministerie van Defensie omgezet in een intern
voorschrift dat per NOTAM M2845/01 aan alle luchtvarenden ter kennis werd gebracht. Het
ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft op korte termijn geen concrete maatregelen
ingevoerd voor het burgerluchtverkeer. Het heeft ruim een jaar geduurd voordat maatregelen
met betrekking tot de civiele sector werden genomen. Dit was circa zes maanden na de
invoering van bovenvermelde NOTAM. Vooruitlopend op de implementatie in de wetgeving
heeft men kort na het ongeval te Sellingen NOTAM B3185/02 uitgegeven met daarin de
maatregelen voor het burgerluchtverkeer.
Over de invoering van de transponderverplichting wordt al sinds 1996 gesproken zonder dat
dit heeft geleid tot concrete wetgeving. De oorzaak waardoor dit alles zolang heeft geduurd
is het ambtelijke proces met betrekking tot besluitvorming tussen de betrokken partijen
kennelijk langzaam verloopt. In deze kwestie is langdurig en uitgebreid overleg gevoerd
waarbij beslissingen vaak lang zijn uitgebleven.
Ook de invloed van belangengroeperingen, zoals de KNVvL in het geval van de
transponderverplichting, heeft een remmende werking op een daadkrachtige besluitvorming.
Hierbij moet worden aangetekend dat regels en voorschriften binnen het ministerie van
Defensie aanmerkelijk sneller en makkelijker kunnen worden ingevoerd dan binnen een
organisatie zoals het ministerie van Verkeer en Waterstaat, dat te maken heeft met een
groter aantal belanghebbenden dat betrokken (kan) worden bij het nemen van besluiten.
Daarnaast is de wetgeving met betrekking tot het transpondergebruik onduidelijk. De
voorschriften van de Regeling navigatie- en telecommunicatie-installaties schrijven onder
andere voor dat een luchtvaartuig dat is voorzien van een transponder, deze moet activeren
ongeacht het soort luchtruim waar dit luchtvaartuig zich bevindt. Deze regel is tegenstrijdig
met het voorschrift van NOTAM B3185/02 waarin wordt vermeld dat de transponder onder
de Schiphol TMA moet zijn uitgeschakeld. Deze uitzondering is op voorstel van LVNL in de
NOTAM opgenomen, maar is niet gebaseerd op een wettelijke bepaling.
Het ongeval te Sellingen heeft de besluitvorming voor gemotoriseerde vliegtuigen wel
versneld, maar dit geldt niet voor alle soorten luchtvaartuigen. De invoering van uniforme
regelgeving voor alle luchtvaartuigen was voorzien voor januari 2003, maar werd onder
invloed van belangengroepen tot nader order uitgesteld. De Raad heeft met teleurstelling
van dit uitstel kennis genomen. Bovendien werd een adequate scheiding tussen de militaire
straalvliegtuigen en burgervliegtuigen niet doorgevoerd, maar werd volstaan met het instellen
van een minimumhoogte voor militaire straalvliegtuigen. Dat is opmerkelijk omdat is
gebleken dat een aanmerkelijk percentage van de hoogtemeters, met name die van MLA’s,
een afwijking vertonen. In de AIC-B 03/03 wordt wel aangeraden niet op of net onder 1.200 ft
te vliegen, analoog aan de bestaande scheiding tussen de verschillende soorten
luchtruimklassen. Ook hier wordt een beroep gedaan op het ‘vliegerschap’ (eigen
verantwoordelijkheid) van de bestuurders van vliegtuigen.
Doordat de aanbevelingen voor de korte termijn voor wat betreft het militaire luchtverkeer,
alleen zijn overgenomen door de Minister van Defensie, bestond alleen voor Tiger 11 een
voorschrift met betrekking tot de minimum vlieghoogte. Voor het burgerluchtverkeer had de
Minister van Verkeer en Waterstaat geen maatregelen genomen. Hierdoor was er geen
actuele scheiding van de verschillende soorten luchtverkeer en was het burgerluchtverkeer
ook niet verplicht om boven 1.200 ft een transponder in werking te hebben. Zo was het voor
61