Botsing in de lucht, General Dynamics F-16, Comco...

echtvaardigt de conclusie dat beide vliegtuigen elkaar min of meer frontaal hebben geraakt,
waarbij een afwijking van tientallen graden mogelijk is.
Het geheel van de fysieke en psychologische beperkingen van het menselijke lichaam
gecombineerd met de hoge naderingsnelheid, het gebrek aan relatieve beweging, het kleine
zichtbare oppervlak van beide vliegtuigen en het geringe contrast maken het verklaarbaar
dat de beide bestuurders het andere toestel niet tijdig hebben waargenomen. Het feit dat de
voorste bestuurder van Tiger 11 het ontsnappingssysteem juist voor of tijdens de botsing
heeft geactiveerd, vormt een indicatie dat hij de PH-3G8 op het laatste moment toch nog
heeft waargenomen. De reden waarom de bestuurder het ontsnappingssysteem heeft
geactiveerd in plaats van het meer voor de hand liggende uitvoeren van een
uitwijkmanoeuvre, zal nooit achterhaald kunnen worden. Het is mogelijk een intuïtieve reflex
geweest. De Raad beseft dat de conclusie dat de piloot de schietstoel heeft geactiveerd in
plaats van een uitwijkmanoeuvre te maken, moeilijk te aanvaarden is voor gevechtspiloten.
Het ligt meer voor de hand het andere vliegtuig met een stuurbeweging trachten te ontwijken
dan de schietstoel te activeren. Het grondige onderzoek dat door ODOV aan de schietstoel
is verricht, leidt ontegenzeggelijk tot de technische conclusie dat de schietstoel door de
voorste bestuurder is geactiveerd. Gelet op de geringe tijd die benodigd is om het
uitschietingssysteem nog in een reflex te activeren (paragraaf 1.12.4), stelt de Raad vast dat
de botsing kennelijk onvermijdbaar was.
Het is niet bekend of de bestuurder van de PH-3G8 de F-16 op het laatste moment heeft
zien aankomen. Het feit dat de beide toestellen elkaar vrijwel frontaal hebben geraakt maakt
in ieder geval duidelijk dat de bestuurder van de PH-3G8, indien hij Tiger 11 op het laatste
moment wel heeft gezien, geen tijd meer heeft gehad om een uitwijkmanoeuvre uit te
voeren.
2.4.6 Scheiding luchtverkeer - regelgeving
Het luchtruim met classificatie G (zie paragraaf 1.17.1) staat elke gebruiker toe daar te
vliegen zonder radiocontact met een luchtverkeersleidingsdienst. Elke bestuurder is
verantwoordelijk voor de separatie en het vermijden van botsingen tussen zijn vliegtuig en
dat van andere gebruikers en obstakels op de grond. Een maximum snelheid, een vereist
minimum zicht en separatie van wolken zijn de belangrijkste factoren die gerespecteerd
moeten worden in luchtruim met classificatie G. Voor de militaire luchtvaart is deze
regelgeving ook van toepassing, echter met een uitzondering van de maximum snelheid.
Deze uitzondering is vooral het gevolg van operationele- en veiligheidseisen die aan het
gebruik van militaire jachtvliegtuigen worden gesteld. Daar waar de burgerluchtvaart
gehouden is aan een maximum snelheid van 250 kt, vliegen de militaire vliegtuigen in
Nederland met snelheden variërend tussen 360 kt en 450 kt. Verder is de militaire luchtvaart,
door interne regels, gebonden aan het activeren van de transponder en aan het
bewerkstelligen van radiocontact met de lokale luchtverkeersleiding. Deze verplichting
bestaat niet voor het burgerluchtverkeer. Ondanks het feit dat beide soorten luchtvaart van
hetzelfde luchtruim gebruik maken, is er dus een verschil in regelgeving voor de
vluchtuitvoering. Daar waar de positie en hoogte van militaire luchtvaart bekend zijn bij de
luchtverkeersdienst, is de privé-luchtvaart geheel vrij in de keuze van hoogte en locatie en is
de bestuurder niet verplicht de intentie en de route van de vlucht aan de verkeersleiding te
melden.
Van de militaire luchtvaart is een verdere toename van vluchten in klasse G luchtruim echter
niet te verwachten, door de steeds kleinere interesse voor vluchten op lagere hoogte. Het
blijft wel noodzaak om de beginnende gevechtspiloot de vaardigheid van het laagvliegen aan
te leren. De combinatie van de privé-luchtvaart waar met relatief lage snelheid wordt
gevlogen en de gevechtsvliegtuigen die omwille van reeds aangehaalde redenen met een
hogere snelheid vliegen in ongecontroleerd luchtruim, vormt de basis van potentiële bijna
60