VERBOD EN BEPERKING VAN VRIJ VERKEER - Advocatennet

ONDERZOEK
de ouders en de vrienden van de verdachte werd het vrij verkeer overigens zelfs als
grondrecht erkend 46 .
12. DE NAPOLEONTISCHE WETGEVER – De napoleontische wetgever daarentegen, koos enkel
voor een herneming van de algemene bepaling dat “[le] juge d’instruction et le président des
assises pourront […] donner respectivement tous les ordres qui devront être exécutés dans les
maisons d’arrêt et de justice, et qu’ils croiront nécessaires, soit pour l’instruction, soit pour
le jugement” 47 en van de strafbaarstelling in hoofde van de gevangenisbewaker die het vrij
verkeer weigerde zonder een rechterlijk bevel te kunnen voorleggen 48 . Beide bepalingen
vonden tijdens de Franse overheersing hun weg naar het Belgische Wetboek van
Strafvordering als het vroegere art. 613 lid 2 Sv. en het huidige art. 618 Sv., zodat zowel
verbod als beperking van vrij verkeer aanvankelijk hun grondslag vonden in de bijzonder
ruime bevoegdheid van de onderzoeksrechter om iedere maatregel te bevelen die hij
noodzakelijk achtte voor het strafonderzoek.
13. MISBRUIKEN VAN HET VERBOD VAN VRIJ VERKEER LEIDDEN TOT DE FACTO
OPSECREETSTELLINGEN – Het behoeft geen betoog dat een dergelijke ‘open norm’-werkwijze
in de praktijk aanleiding gaf tot bijzonder grote moeilijkheden. Zo rezen, zowel in België als
in Frankrijk, vrijwel meteen ernstige klachten over al dan niet bewuste misbruiken van het
verbod van vrij verkeer 49 . In een aantal gevallen betekende zulks zelfs een feitelijke terugkeer
naar de opsecreetstelling van het Ancien Régime, zoals in de beruchte zaak Rosalie DOIZE,
die gedurende twee maanden werd opgesloten “dans un cachot [noir] qui manquait d’air et
de lumière” 50 . Hierbij moet o.i. evenwel een belangrijk onderscheid worden gemaakt tussen
de onderzoeksmaatregel de iure, zoals die door het recht erkend en begrensd wordt, en de
vaak foutieve wijze waarop die maatregel de facto in de praktijk werd ingevuld. Terecht
merkt HÉLIE dan ook op dat het de misbruiken waren van het verbod van vrij verkeer “qui ont
élevé les plaintes” 51 en niet zozeer het verbod van vrij verkeer op zichzelf. Wanneer bijgevolg
vanaf de negentiende eeuw sprake was van feitelijke omstandigheden die overeenkwamen
met die van een opsecreetstelling, kon o.i. hoogstens sprake zijn van een opsecreetstelling de
46 Art. 80 Constitution du 22 frimaire an VIII, aangehaald door D. DALLOZ (ed.), Répertoire méthodique et
alphabétique de législation, de doctrine et de jurisprudence, XVIII, Parijs, Bureau de la Jurisprudence
générale du royaume, 1850, 314.
47 Art. 613 al. 2 Code d’instruction criminelle du 17 novembre 1808, Bull.Off. 27 novembre 1808, 214bis.
48 Art. 618 Code d’instruction criminelle du 17 novembre 1808, Bull.Off. 27 novembre 1808, 214bis.
49 Loi du 20 avril 1874 relative à la détention préventive, Pasin. 1874, IX, nr. 92, 149-151; F. HÉLIE, Traité de
l’instruction criminelle ou théorie du code d’instruction criminelle, II, Brussel, Bruylant, 1865, 442.
50 Annales du Sénat et du Corps Législatif, IX, Parijs, l’Administration du Moniteur Universel, 1865, 71.
51 F. HÉLIE, Traité de l’instruction criminelle ou théorie du code d’instruction criminelle, II, Brussel, Bruylant,
1865, 442.
9