türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

988. ¢ıldı bu resme ¡ilm-i ≠ü’l-ikrâm
~ub√ olınca kelâmını itmâm
989. Rûşen olınca ≥av’ ile mi§bâ√
Urdı …ufl-i me¡ânîye miftâ√
Kişileştirilen soyut kavramların kendi özelliklerini anlatırken kullandıkları
övgü dolu sözler ve bu sözleri söylerken yaptıkları benzetmeler hep aynı temel üzerinde
şekillenir. Bu temele göre “değerli olma, rehber olma, saygı duyulma, peşinden gidilme,
aydınlatıcı ve bilgilendirici olma” gibi nitelikler üzerine “dür, nûr, cevher, şem’, mah”
gibi benzetmelere sık başvurulur. Bu durum üstünlük yarışında kendi üstünlüğünü
savunan diğer iki kahraman “hilm ve devlet” için de geçerlidir. Bu üstünlük
tartışmasında dört kahraman da (akıl, ilim, hilm, devlet) aynı türden benzetmelere
başvurarak kendi özelliklerini anlatırlar.
Yukarıda açıkladığımız benzetme ve niteliklerle kıyaslandığında, aşağıdaki
beyitlerde de yine aynı üstünlük iddiasının klişe benzetmelerle yapıldığı görülmektedir.
Hilmin kendini tavsifinden birkaç örnek de şöyledir:
995. Didi √ilm-i selµm ü §âfµ-dil
Benem ol †ab¡-ı pâk ile kâmil
996. Benem ol mürşid-i †arµ…-i necât
Benem ol rehber-i mesâlik-≠ât
1000. Ehl-i «ayret benümle buldı şeref
±âtum oldı dür-i √ayâta §adef
1001. Nûrum olmışdur ol çemende şem¡
Buldı revna… benümle ilm-i şer¡
1002. Ma@har oldı §afâya mir’âtum
Bahr-i √üzne sefµnedür ≠âtum
Aşağıdaki beyitlerde de devlet kendini anlatırken klişe benzetmelere yer verir.
“Şem’, kanat, nûr, şu¡le vb.” benzetmeler diğer üç kahramanda da ortak teşbih unsurları
olarak göze çarpar. Hepsi kendini “rehber, aydınlatıcı vb.” niteliklerle överken benzer
kavramları kullanırlar:
106