türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

100. Rûşen olmaπa «âne-i ra¡nâ
Eyledi anda ¡a…lı şem¡-i ≥iyâ
101. Pâdişeh …ıldı anda rû√ı İlâh
»al…ı tâ olmaya anuñ gümrâh
102. ¡A…l-ı evvel vezµr ü ¡ilmi √akµm
İtdi √ilmi aña edµb-i selµm
Gönül gözünün açılması için o gözdeki toz ve pasın silinmesi gerekir. Bu toz
ve pasın “nefis” kavramını sembolize etmesi tasavvufî şiirlerde sık kullanılan bir
motiftir. Nefis insan gözünün değil de gönül gözünün önündeki perdedir. Bu perde
kalkmadıkça doğruları görmek mümkün olmayacaktır. Aşağıdaki beyitte de aslî olanın
görülememesi, maddî olanın görülmesi “nakş-ı gayrî” istiaresiyle anlatılır. Gönül
gözünün önündeki perde nakışlıdır ve bu nakışlar o perde kalkmadığı sürece insanın aslî
olanı görmesini engelleyecektir:
110. Na…ş-ı πayrµyi pâk it âyineden
Görine tâ ki anda vech-i √asen
İnsan gövdesinin kafese benzetilmesi divan şiirinde çok kullanılan
istiarelerden biridir. Nitekim bu kafesin içindeki bülbül de candır, ruhtur. Bu kafesin
açılması hikmet eliyle mümkündür. Canın kafesten çıkması ölüm temini değil, tensel
arzuların, nefsin elinden kurtulma olarak değerlendirilmelidir:
126. ¢afes-i tende bülbül-i cânuñ
Göremez verdin ol gülistânuñ
127. Ger …ılursañ o gülşene hevesi
Dest-i himmetle pârele …afesi
Bu kafesten kurtulmak için aşka ihtiyaç vardır ve bu aşkı bulmada ona bir
mürşit gereklidir. Mürşidin himmeti onun kafesten kurtulmasına, cennet bahçesinde
özgürce kanat çırpmasına vesile olacaktır:
128. Mürşid-i ¡aş…ı câna hem-râz it
Bâπ-ı «uld-ı berµne pervâz it
85