türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

“Hâ mîm” âyetiyle başlayan Mu’min, Fussilet, Şûrâ, Zuhrûf, Duhân, Câsiye,
Ahkâf sûreleri aynı isim altında söz konusu edilir. Hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki: “Her
şeyin bir özü vardır. Kur'ân’ın özü ise, "Hâ mîm"lerdir. Her kim Âyet-el kürsî ve
Mü'min sûresini okursa, o gün içerisinde bütün fenâlıklardan muhâfaza olunur. Cennet
bahçelerinde yükselmeyi arzu eden kimse, "hâ mim"leri okusun. Her kim Mü'min
sûresini (İleyhi’l-masîr)e kadar ve Âyet-el Kürsî'yi sabahleyin okursa, bu kimse bütün
belâ ve musibetlerden korunur. Akşam okursa, sabaha kadar bütün fenâlıklardan
muhâfaza olunur.” Hâ mîm'ler yedidir: Cehennemin kapıları da yedidir. Her hâ mîm
gelip cehennemin bir kapısına durur ve; "Yâ Rab, bana inanan ve beni okuyan kişiyi bu
kapıdan içeri sokma" diye yalvarır. 132 Ayrıca mutasavvıflar Kur’an’da yedi sûrede
geçen “hâ mîm”i yedi nefsle ilişkilendirirler. Bu ilişkiye göre 1. hâ-mîm (Mu’min sûresi
- nefs-i emmâre/tevbe) 2. hâ-mîm (Fussilet sûresi - nefs-i levvâme/verâ) 3. hâ-mîm
(Şûrâ sûresi - nefs-i mülhime/zühd) 4. hâ-mîm (Zuhrûf sûresi - nefs-i mutmainne/fakr)
5. hâ-mîm (Duhân sûresi - nefs-i raziyye/sabr) 6. hâ-mîm (Câsiye sûresi - nefs-i
merzıyye/tevekkül) 7. hâ-mîm (Ahkâf sûresi - nefs-i sâfiyye/kâmil) şeklinde
açıklanır. 133 Tasavvufta ruhsal gelişimin ilerleme aşamalarını temsil eden makamlar
vardır. Nefs-i emmâre ve levvâmede bulunan kişi, bu ikisiyle sıfatlanınca, havf ve recâ
adını alır. Nefs-i mülhimede bulunan kişi sıfatlanınca kabz ve bast, râziyye ve merzıyye
ve mutmainnede bulunan kişide heybet ve üns adlarını alırlar. Nefs-i kâmilede bu isim
celâl ve cemâl olur. Havf ve recâ mübtedîler (başlangıç durumundakiler); kabz ve bast
mutavassıtlar (yolu yarılıyanlar); heybet ve üns kâmil (olgunlaşmış kişi); celâl ve cemâl
halife (yeryüzünde Allah'ın temsilcisi) içindir. Bu da Hz. Muhammed veya insan-ı
kâmil mertebesine erişmişler için kullanılır. 134 Aşağıdaki beyitte nefsin yedi tabakasını
geçen (hâ mîm ile başlayan sûreler nefsin yedi tabakasına isnad edilir.) Hz.
Muhammed’den bahsedilir. İkinci mısrada “mîm” harfi nefsin birinci tabakasıyla
ilişkilendirilen “Mu’min” sûresinin ilk harfini oluşturur. Nefsin ilk tabakasında her şey
muhkem (belirsiz)’dir. Mîm kelimesiyle oynayan Şânî, kitapların sonuna konan ve
“temme” ifadesi olarak bilinen “son” anlamını da verir. “Yani nefsin ilk tabakasında her
şey belirsiz” anlamının yanı sıra “sonunun da belirsiz olacağı” hükmüne işaret eder.
Nefsin son tabakası aşıldığında ise her şey netleşir, kesinlik kazanır:
132 http://www.mumsema.com/misafir-sorulari/131843-hamim-ile-baslayan-sureleri-tek-seferde-
okumanin-faziletiyle-ilgili.html
133 http://www.muhammedinur.com/forum/viewtopic.php?f=44&t=4679
134 Ethem Cebecioğlu, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yay., İstanbul 2009.
141