türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

138. Añlamaz …a†re bahr-i ¡ummânı
Ne bilür mûrçe Süleymân’ı
139. Mürπ-ı ¡a…l ol fe≥âyı seyr idemez
Peşşe ¡arş-ı a¡lâyı seyr idemez
140. Ne bilür peşşe ≠ât-ı ¡an…âyı
Nice añlar hümâ-yı ¡ulyâyı
Aşağıdaki beyit, “Ne ekersen onu biçersin” atasözünü anımsatır niteliktedir.
Bir kişi ğer bu cihanda meyve ve yemiş yemek isterse o yemiş veya meyvelerin fidanını
dikmelidir. Tasvvufî anlamda düşünülürse dikilen fidanlar müritleri sembolize eder.
Fidanı diken kişi de mürşidin kendisidir. Bu beyit Ömer Rûşenî’ye yapılan methiye
bölümünden alınmıştır. Bu yüzden “fidan-ağaç” istiaresi yapılan ameller (meyvesi
cennet olur) veya yazılan kalıcı eserler (meyvesi onu okuyanların ismini ölümsüz
kılması, hayırla yâd etmesi olur) şeklinde de düşünülebilir. Çünkü üç beyit sonrasında
bu cihanda eser yazmayanların yerinde yeller estiği, unutulup gittikleri vurgulanmıştır:
701. Dikmedi bir kişi cihânda şecer
Yimedi ¡âlem içre bâr u &emer
704. ¢omasa bir kişi cihânda e&er
Lâ-büd anuñ yirinde yeller eser
İktibâs: Anlatılmak istenen hususla ilgili bir âyet veya hadisin tamamı veya bir
bölümünü şiirde kullanmak demektir. Çalışmamızın “Din ve Tasavvuf”. bölümünde
“Âyetler” ve “Hadisler” başlıkları altında eserdeki iktibaslara yer verilmiştir.
İntâk: İnsan dışındaki varlıkları konuşturma sanatıdır. Gülşen-i Efkâr
mesnevisinin hikâye kısmındaki kahramanlar kişileştirilmiş soyut kahramanlar
olduklarından hikâye kısmının tamamına yakını teşhis ve intak sanatına örnekler teşkil
eder. Hikâye kahramanlarının dışında konuşturulan varlık veya kavramlar çok kısıtlıdır.
Bu sebeple hikâye kahramanları dışındaki intâk örneklerini vermeyi uygun gördük.
Aşağıdaki beyitlerde konuşturulan varlıkların altı çizilmiştir:
435. Çar«-ı rû√sârı eyleyüp rûşen
Gözüñ aydın didi nücûma peren
56