türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

327. Sensin iki cihânda Rabb-ı …adµm
E√ad-ı Vâ√id ü Kerµm ü Ra√µm
1038. Nu§ret ü fur§at u @afer &emerem
Fera√ u ≠ev… u şev… bâr ü berem
Teşbîh: Aralarında çeşitli yönlerden benzerlik bulunan iki şeyden zayıf olanın
kuvvetli olana benzetilmesidir. “Beliğ, mufassal, muhtasar, müekked” gibi çeşitleri olan
bu edebî sanatta örnekleri çeşitlerine inmeden vereceğiz.
Gülşen-i Efkâr’da teşbihin en sık karşımıza çıktığı benzetmelerden biri
harflerle ilgilidir. 92 Bu harfler “Besmele”, Sultan “Murad”, “Gülşen-i Efkâr” gibi
methiye yazılan sözcükleri oluşturan harflerden ibarettir. Bu harfler amaca uygun
benzetmelerle kullanılmışlardır. Örneğin Sultan Murad’dan bahsedilirken savaş
aletlerine, besmeleden bahsedilirken dinî-tasavvufî unsurlara, hazan veya bahar tasviri
yapılırken de çiçek, ağaç, su (kevser) vb. unsurlara benzetilirler. Bu harfler ve
benzetildiği varlıklar koyu karakterle verilmiştir.
“Besmele”den bahsedilirken (bâ, sin, mim, lâm, elif):
12. No…†a-i bâ ki merdümi melegüñ
Merkezidür devâir-i felegüñ
14. Sµni sul†ân-ı ¡aş…a efserdür
Tâc-sâlâr-ı pµr-i perverdür
20. Mµmi «al«âl-i sâ…-ı ¡arş-ı ¡a@µm
‰av…-ı gerdân-ı √ûr-ı ¡ayn-ı na¡µm
23. Elifi serv-i bâπ-ı ra√metdür
Bezm-i va√detde şem¡-i …udretdür
22. Laf@atu’llâh ki ism-i ≠âtü’l-◊a…
Bâπ-ı ra√metde §anki bir yapra…
Sultan Murad’dan bahsedilirken (mim, ra, elif, dal):
603. Mµmi düşmen başına bir şeşper
Râsı …alb-i ¡adûya bir «ançer
92 Divan şiirinde harf benzetmeleriyle ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Dursun Ali Tökel, Divan Şiirinde Harf
Simgeciliği, Hece Yay., Ankara 2003.
70