türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

251. ¢ad tecellâ bi-núrihi’l a¡lâ
Kişt-i ¡âlem zi-perteveş peydâ
252. Ol ¢adµr ü Müheymin ü »allâ…
¢udretiyle yaratdı seb¡-ı †ıbâ…
253. Bu ne …udret-durur ki kevn ü mekân
İki √arfiyle oldı †â…-ı revâ…
Tahkiyevî anlatımın bir sonucu olarak fiillerin oldukça sık kullanıldığı görülür.
Özellikle “etmek ve olmak” yardımcı fiillerinin kullanım sıklığı dikkat çeker. “Olmak”
fiili yaklaşık dört yüz kez geçerken “etmek ve eylemek” fiilleri de aynı şekilde dört
yüze yakın bir sayıda kullanılmıştır. Yine tahkiyevî anlatımda diyalog cümlelerinde
karşımıza sıklıkla çıkan “demek” fiili de yaklaşık elli kez kullanılmıştır.
Sıfat ve zarfların kullanımı isim ve fiillerle kıyaslandığında çok daha kısıtlıdır.
Ayrıntılara önem veren şairin sıfat ve zarfları sık kullandığı, tahkiyevî anlatımda ise
isim ve fiilleri sık kullanıldığı söylenir. Mesnevi şairlerinin ayrıntıya önem vermediği
için usta şair olmadığı sonucuna varılamaz. Çünkü tahkiyevî anlatımda esas olan olay
anlatımıdır ve bir özneyle bir yükleme ihtiyaç vardır. Yani bir isim ve bir fiile ihtiyaç
duyar. Mesnevilerin de genellikle aruzun kısa kalıplarıyla yazıldığı düşünülürse
mesnevi şairinin gazel ya da kaside şairi kadar uzun cümle kurma lüksü yoktur. Bu
durumda kullanılan sıfat ve zarflar doğal olarak gazel şairine oranla çok daha sınırlı
olacaktır.
3.1.2. Eski Anadolu Türkçesi Özellikleri
15. ve 16. yüzyıllar Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinin etkisini tam olarak
yitirmediği yüzyıllardır. Klasik Osmanlıcaya geçiş aşaması kabul edilen bu yüzyıllarda
imlada ikili kullanımların olduğu görülür. Aşağıda verdiğimiz örnekler Gülşen-i
Efkâr’ın 16. yüzyılın ikinci yarısında yazıldığı bilgisini doğrular mahiyettedir.
Örneklerin geçtiği sözcüklerin altı çizilmiştir.
a) Ekler
EAT’de emir 1. tekil kişi çekimi -ayın / -eyin ekiyle yapılır. Klasik
Osmanlıcada yerini –ayum / -eyüm şekline bırakır:
43