türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

1117. Ba¡zı enhârı şehd ü kimi †ahûr
Kimi kev&er kimi anuñ kâfûr
1118. Var miyânında gülşenüñ a¡lâ
Da«ı bir …ubbe-i semâ-sµmâ
1119. Örmiş aña mühendis-i …udret
Bir binâ-yı ¡a@µm ü pür-şevket
1120. Çâr erkânı §âfµ cevherden
¢apusı şeb-çerâπ-ı enverden
1121. Sa…fı anuñ zümürrüd-i «a∂râ
¡Alem-i pâki lü’lü’-i bey≥â
1122. La¡l-i pµrûzedendür anda kemer
Gökde …avs-ı …uza« gibi enver
1123. Cümleten √ayretiyle ol √ullân
‰urdılar gülşen içre nice zamân
Mekân tasvirlerini ana hikâyenin içindeki ve dışındaki tasvirler olmak üzere
iki alt başlıkta sınıflandırmak mümkündür. Ana hikâyenin dışındaki mekân tasviri
küçük bir “Lârende şehrengizi” sayılabilir. Lârende’nin görünümü, tabiatı, kalesi
üzerinde yoğunlaşan tasvirlerde şairin hayal gücünü sınırlayıcı “gerçeklik” olgusu söz
konusudur. Örneğin şair, hayalî bir şehir olan “marifet şehri”ni tasvir ederken özgürdür.
Kalesini, kulesini, tabiatını, bağını, bahçesini cennet teşbihi eksenine bağlı kalmak
kaydıyla kurgular. Lârende tasvirinde ise cennet teşbihi yine yapılır, fakat şair şehri
yaratma özgürlüğüne sahip değildir. Marifet şehrinin tüm varlığı şairin hayal gücüne
bağlıyken, Lârende’nin varlığı tamamıyla onun hayal gücünün yaratması değildir. Bu
sebeple ana hikâyede yer alan ve tamamen şairin yaratıcılığı ve hayal gücüne dayalı
mekân tasvirleriyle kıyaslandığında Lârende tasviri sanatsallık yönünden daha sönük
kalır. Çünkü hayalî olanda dizginler tamamıyla şairin elindedir. Oysa gerçek olanda şair
kısmen bağımsızdır. Bir başka açıdan bakılacak olursa “maddî” olanla “manevî” olan
arasındaki değer farkı bir bakıma anlatıma da yansımıştır, denebilir. O yüzden
tasavvufta maddî olarak görülenlerin arkasında manevî gerçekler aranmıştır. Nitekim bu
dünya tasavvufî anlayışa göre “aslî” değildir.
Örnek verdiğimiz beyitler ve bu beyitleri açıklarken değindiğimiz “cennet”
teşbihi Divan edebiyatındaki mekân tasvirlerinin değişmez unsurudur. Bu yönüyle
114