türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

araştırmaya ve duyu güçlerine dayanarak bilmek anlamına gelir. Ayne’l-yakîn, bizzat
görülerek elde edilen bilgidir ki, birinciye nispeten daha kesin bir bilgiyi verir. Hakke’l-
yakîn ise bilgi objesini kendi ruhunda bulmaktır. Bu, adeta sujenin objeyle ittihadıdır.
Meselâ ölüm hakkındaki bilgilerimiz, araştırmalarımız hep “ilme’l-yakîn”dir. Ölmekte
olan veya ölmüş birini görmemiz “ayne’l-yakîn”dir. İnsanın kendisi ölürken, ölüm
hakkındaki bilgisi “hakke’l-yakîn”dir. 136 Aşağıdaki beyitlerde görüleceği gibi “lâ-reyb”
ifadesinin geçtiği her beyitte “gayb” kelimesi de kullanılmaktadır. Gayb hazinesine
araştırılan bilgiyle, görülerek elde edilen bilgiyle ulaşılamaz. O hazineye ulaşmak için
onu kendi ruhunda hissetmek gerekir ki ârif ile âlim farkı burada ortaya çıkar:
6. Fâti√idür «azâin-i πaybuñ
Kâşifidür rumûz-ı lâ-reybüñ
104. Fehm ide sırr-ı nükte-i lâ-reyb
Anda derc eyleye «azµne-i πayb
461. ¡Arşa †oπruldı kâşif-i lâ-reyb
Fi’l-me&el himmet-i ricâlü’l-πayb
573. Server-i kişver-i levâyi√-i πayb
Fâti√-i bâb-ı Mu§√af-ı lâ-reyb
683. Lâyı√ oldı niçe me¡âni-i πayb
Dilde keşf oldı nükte-i lâ-reyb
865. Men ¡aref sırrını ricâlü’l-πayb
Nûr-ı pâkümle fehm ider lâ-reyb
940. Yiridür olsa «âzin-ı πaybµ
»ıf@ ider dürr-i genc-i lâ-reybi
1286. Keşf idem tâ kim ¡u…le-i πaybµ
Fet√ idem sırr-ı §u√uf-ı lâ-reybi
1369. Seni terk eyledi ahâli-i πayb
Bildiler remz-i nükte-i lâ-reyb
136 İsmail Yakıt, “Semantik Analizler Işığında Kur’an’da “Reyb” ve “Yakîn” Kavramları”, Kelâm
Araştırmaları 1 : 2, 2003, s. 51-52. http://www.kelam.org/dergi/sayi012/KADER01202.pdf (internette
yayımlanan hakemli dergi)
143